سر ریدر بولارد ، شترها باید بروند ...

24 ماه می 1976 سر ریدر بولارد Sir Reader Bullard که در سال های بسیار حساس ـ از 1939 تا 1946 سفیر دولت لندن در تهران بود و در اشغال نظامی ایران و تبعید رضاشاه دست داشت در نود سالگی درگذشت. بولارد در تیرماه 1320 (جولای 1941) و به نظر مورخان ـ با هدف گمراه کردن ـ در دیداری به رضاشاه اطمینان داده بود که دولت لندن درصدد تعرّض نظامی به ایران نیست و گله کرده بود؛ در حالی که متفقین به بی طرفی ایران احترام می گذارند چرا مرخصی صدها فارغ التحصیل دانشکده افسری ایران لغو شده است که معمولا پس از دریافت درجه ستوانی، این مرخصی به آنان داده می شود. وی شفاها به پهلوی یکم گفته بود که شنیده است محرمانه به سازمان نظام وظیفه ایران دستور داده شده است که آماده احضار احتمالی نیروی ذخیره و احتیاط تا ده دوره به زیر پرچم باشد و این، یعنی رساندن نیروهای زیر سلاح و آماده جنگ ایران به نیم میلیون، و این نیرو توانایی آن را خواهد داشت که به فاصله یک هفته، تمامی قفقاز و بخشی از آسیای میانه را به ایرانزمین (پرشیا) بازگرداند و با کمک تاجیک ها بقیه آن را و در جنوب روسیه به ارتش آلمان بپیوندد و .... رضاشاه همه اظهارات بولارد را تکذیب کرده بود.

     بولارد چند سال بعد گفته بود که در آن دو سه ماه، هدف رضاشاه که گام در مسیر احیاء ناسیونالیسم ایرانی گذارده بود و حتی مقامات ایرانی به سبک هیتلر سبیل می گذاشتند تا ناسیونالیست بودن خودرا اثبات کنند در انتظار رسیدن نظامیان آلمان به مسکو بود تا به قفقاز و آسیای میانه لشکر بکشد. قرار بود که نیروی هوایی ایران هواپیماهای خودرا به تبریز و مشهد منتقل کند تا از حمله نیروی زمینی پشتیبانی کنند. ناوگان ایران که با کمک ایتالیای موسولینی توان یافته بود مانع دسترسی انگلیسی ها به نفت خوزستان شود که در آن زمان برایش حیاتی بود و شط العرب را ببندد. توده ایرانی از این حرکت خرسند بود.

     «تاریخ» نشان داد که دولت لندن به رغم برخی کوتاه آمدن های رضاشاه در تیر و امرداد 1320، از فرصت 6 هفته ای که به دست آورده بود با کمک سیاستمدران وابسته به خود [و عمدتا فراماسیونر] برای خرید چند افسر ارشد استفاده کند، سربازان ارتش را به مرخصی بفرستد، ایران را با چند هزار نظامی هندی اشغال نظامی کند، رضاشاه را به تبعید بفرستد و پسرش را که روانشناسی و رفتار خاص داشت (و در سال انقلاب عیان شد) بر جای او بنشاند. بولارد که در شکل گیری بنیادهای ایرانی پس از رضاشاه سهیم بود که تا انقلاب و پاره ای تا به امروز موثر بوده اند، پس از بازنشسته شدن در 1946 و مدیر انستیتوی مطالعات استعماری و سپس شرق شناسی شدن و ... کتاب «شترها باید بروندThe Camels Must Go» را که بخشی از اتوبیوگرافی اوست نوشت. وی در این کتاب که در سال 1961 (سال انتشار) و به سفارش ناشر روزنامه اطلاعات توسط دکتر وفایی قاضی دادگستری ترجمه شده بود و همان زمان (بهار و تابستان 1340) به صورت پاورق در روزنامه اطلاعات انتشار یافت از پهلوی یکم تمجید و اورا یک رنسانسیر ایران خوانده بود که مخاطبان روزنامه اعتراض کرده و گفته بودند که بولارد به این صورت خواسته است از نفرت ایرانیان نسبت به دولت لندن بکاهد.

    بولارد که درطول کار دیپلماتیک خود در 1920فرماندار نظامی عراق ِ تحت کنترل لندن، شش سال وزیر مختار دولت لندن در جدّه، ماموریت در هند، 5 سال در روسیه و چند سرزمین دیگر در خاورمیانه و آفریقای شرقی داشته کتاب های دیگر ازجمله «انگلستان و خاورمیانهBritain and The Middle East» وInside Stalin,s Russia را نوشته است.