روستائیانی که هوس شهرنشینی کردند!

جوان و تاریخ- اخبار تاریخی

یکی از مهمترین رویدادهایی که در ایران روی داد، اصلاحات ارضی بود. این اصلاحات که اوایل دهه 1340 روی داد نتایج نافرجام بسیاری داشت. همان طور که می دانیم اصلاحات ارضی در پی آن بود که با زمین دار کردن طبقه دهقانان، وفاداری سیاسی آنان را به خاندان حکومت تضمین کرده و جلوی انقلاب دهقانی در ایران را بگیرد. بعلاوه آنکه با این اقدام طبقه زمین دار قدرت و نفوذ خود را از دست دادند و به پشتوانه این اصلاحات، از عرصه سیاسی کنار گذاشته شدند. با در نظر گرفتن این نکته می توان به این نتیجه رسید که نتایج سیاسی اصلاحات ارضی بسیار بیشتر از نتایج اجتماعی- اقتصادی آن مورد توجه بوده است. همچنان که ایالات متحده نیز به دنبال آن بود که بوسیله این اصلاحات ایران را از افتادن در ورطه یک انقلاب مبتنی بر آموزه های مارکسیستی نجات دهد.

روستاییان و شاه

طبیعتا اعطای زمین به کشاورزان باید به این نتیجه می انجامید که آنان نسبت به روستا احساس وفاداری بیشتری بکنند. بخصوص آنکه حکومت در پی ان بود که تسهیلات بسیاری را در اختیار روستا و روستائیان قرار دهد. همچنان که روزنامه اطلاعات در 15 ارردیبهشت 1345 با اعلام خبر برق رسانی به مناطق روستائی این تیتر را منتشر کرد: «روستائیان هوس شهرنشینی نخواهند کرد». در ذیل این تیتر آمده است:

«توسعه شبکه برق در دهات و روستاها موجب تشدید فعالیت های تولیدی کشاورزان می شود. دیگر آنها هوس شهرنشینی نمی کنند و در ده می مانند و برای بهره برداری از اراضی بی حاصل کار می کنند و بدین گونه تحولات اجتماعی ایران به ثمر می رسد و مشکلات لاینحل اجتماعی و سیاسی مملکتی از میان می رود. برای توسعه شبکه های برق در شهرها و دهات شرکت زیمنس فعالیت می کند. طرح این برنامه مهم از طرف وزارت اب و برق و شرکت برق منطقه ای داده شده و با اجرای این طرح کشور هر روز به جلو می رود.» 1

جالب آنکه این موفقیت ها هرگز حاصل نشد. با گذشت زمان مشخص شد که اصلاحات ارضی شاه تنها نتیجه ای که داشت این بود که دهقانان را از روستا به سمت شهرها فراری دهد! امری که نشان دهنده ناکارامدی اصلاحات ارضی بوده است. با اصلاحات ارضی از یک طرف زمین ها کوچک شد و از طرف دیگر با ورود مستقیم دولت به جای مالکان به روستاها و اجبار در عضویت در نهادهای دولتی، روستائیان عطای روستا را به لقایش بخشیدند. نتیجه این امر گسترش زاغه نشینی و حلبی آبادها در اوایل دهه 1350 در تهران و دیگر شهرهای بزرگ بود.

پی نوشتها:

1- روزنامه اطلاعات، 11968، 15 اردیبهشت 1345، ص 11