اولین پیروزی مشروطهخواهان در راستای برقراری نظام مشروطه با کسب مجوز تأسیس مجلس شورای ملی به وجود آمد. این پیروزی علاوه بر آنکه ناشی از شخصیت خاص مظفرالدین شاه و بیماری او بود...
اولین پیروزی مشروطهخواهان در راستای برقراری نظام مشروطه با کسب مجوز تأسیس مجلس شورای ملی به وجود آمد. این پیروزی علاوه بر آنکه ناشی از شخصیت خاص مظفرالدین شاه و بیماری او بود، متأثر از تلاشهای پنهانی انگلیس در تحریک آزادیخواهان نیز بود:
«در ۲۱ ژوئن ۱۹۰۹ تظاهرانی بر علیه عینالدوله و رژیم استبدادی در تهران صورت گرفت. قوای دولتی به مردم شلیک نموده و عدهای را به قتل رساندند. به دنبال این واقعه عدهای در حدود دوازده هزار نفر در ۱۵ ژوئیه در سفارت انگلیس متحصن شدند و از دولت آزادیخواه انگلیس باری طلبیدند. ویلیام گرانت داف کاردار سفارت انگلیس دستور داد از این جمعیت انبوه پذیرایی کردند. وقتی مظفرالدین شاه از تحصن کنندگان در سفارت انگلیس تقاضاهایشان را استفسار کرد قطعنامهای با مساعدت و راهنمایی داف تهیه کردند که برای اولین بار تقاضای تشکیل مجلس شورای ملی در آن دیده میشود. در مقابل طرفداری انگلیسها از مشروطه خواهان، دولت روسیه به وسیله عمال و ایادی فراوانی که در میان رجال و درباریان و شاهزادگان قاجار داشت به شدت با دادن هر گونه امتیاز و عقبنشینی در برابر ملیون مخالفت و شاه را تشویق به مقاومت میکرد. ولی مظفرالدین شاه که اصولاً شخص مسالمتجویی بود و از اغتشاش و انقلاب وحشت داشت سرانجام در ۵ اوت ۱۹۰۹ فرمان مشروطیت و تأسیس مجلس شورای ملی را امضا کرد و عینالدوله را از صدارت برکنار نمود. این فرمان در سفارت انگلیس برای منحصنین خوانده شد و ملت این پیروزی را جشن گرفت. به دنبال این واقعه تاریخی انتخابات مجلس شورای ملی به صورت صنفی به عمل آمد و اولین دوره مجلس در هفتم اکتبر به وسیله شاه افتتاح گردید و به تهیه و تدوین قانون اساسی پرداخت. مظفرالدین شاه قانون اساسی را در اول ژانویه ۱۹۰۷ توشبح کرد و بک هفته بعد در گذشت.»