پرداختن به ورزش باستانی و عملیات ژیمناستیک و کشتی پهلوانی در باشگاههای ورزشی از سرگرمیهای قابل تحسین ایرانیان است که همراه با آداب خاص، در مکآنهای مخصوص این کار بنام زورخانه انجام میگیرد.
ایرانیان قاجار، با ورزشها و سرگرمیهای خاصی به تقویت و حفظ سلامت خود میکوشیدند. بسیاری از این ورزشها در محل خاصی به نام زورخانه انجام میشد که با آداب خاصی از جمله لباسهای مخصوصی و برنامههای مختلف همراه بود:
«از سرگرمیهای قابل تحسین ایرانیان پرداختن به ورزش باستانی و عملیات ژیمناستیک و کشتی پهلوانی در باشگاههای ورزشی مخصوص این کار بنام زورخانه میباشد. آداب و رسوم متداول در این زورخانهها ضمن تأمین سلامت عامل تهذیب و تزکیه برای همه اقشار بخصوص جوانان میباشد. این زورخانهها که اغلب دارای در ورودی کوچکی هستند و در محلی گود ساخته شدهاند، همه انسانها از شاه تا گدا در آن برابر و برادرند و در آنجا تفاوتی بین ثروتمند و غنی وجود ندارد. همگی لباسهای خود را میکنند و لنگی بکمر میبندند، پهلوانان بنام یا زورخانهدار و میاندار هم برای خود نیم شلواری از چرم یا تیماج نخدوزی یا برودری دوزی شده بنام "تنکه " پهلوانی دارند. علاوه بر پهلوان مربی یا میاندار، یکنفر ضربگیر بنام مرشد هم که ضربی سفالی بزرگ در کنار خویش دارد ضمن نواختن آهنگهای مهیج و خواندن اشعار حماسی، ورزشکاران را به ادامه تمرین و ورزش تشویق میکند و با آهنگ خود هدایت مینماید. طرز برنامه ورزش هم ابتدا با چرخیدن و نرمش، سپس شنا رفتن بروی تخته شنا و گرفتن میلهای چوبی سنگین و چرخاندن آنان همراه با آهنگ ضرب مرشد ادامه پیدا میکند. وزن میلهای ورزشی هم به نسبت قدرت و بنیه ورزشکاران با هم متفاوت است.»1