رضاشاه از همان ابتدای قدرتیابی، یعنی از کودتای 1299 تا پادشاهی، بنای کار خود را با حیله آغاز کرد. او که در میان مردم جایگاه محکمی نداشت، میدانست بدون توسل به زور و حیله نمیتواند به قدرت برسد. از این رو، توسل به حیله را میتوان در تمام مراحل قدرتیابی او از جمله در مقام نخستوزیری نیز مشاهده کرد.
با آغاز جنگ جهانی دوم، حکومت ایران به رهبری رضا شاه، اعلام بیطرفی نمود؛ اما رضا شاه از همان آغاز بنا به دلایل و تصورات سیاسی خود، به حمایت پنهانی از هیتلر پرداخت. این موضوع اعتراض متفقین از جمله انگلیس را به همراه داشت؛ اما رضا شاه همواره این موضوع را انکار میکرد. متفقین جدا از آنکه همکاری رضا شاه و هیتلر را نقض آشکار بیطرفی ایران میدانستند، مدعی ...
رضاشاه تا پیش از سلطنت، تلاش میکرد به اشکال مختلف نظر مساعد مردم را جلب کند و خود را حامی مردم نشان دهد. اما در مواردی، ذات واقعی او با رفتارهای خشونتآمیزش نمایان میشد و چهره حقیقی او برای مردم ثابت میشد. نمونهای از رفتارهای خشونتآمیز رضاشاه را میتوان در برخورد او با فرماندار اراک مشاهده کرد.
رضاشاه قبل از تصاحب تاج و تخت سلطنت، خود را فردی مردمی، ساده و مذهبی نشان میداد؛ اما بعد از آنکه قدرت را از آن خود نمود برخلاف شعارهای خود عمل کرد و بسیاری از وعده وعیدهای خود را فراموش نمود. تجلی این موضوع را میتوان در جشن تاجگذاری مشاهده نمود که تنها مختص افرادی خاص بود
شاه سیاست متحدالشکل کردن لباس را به بهانههای مختلف وضع نمود. از جمله به این خاطر که لباس اهل علم و عموم مردم متفاوت باشد. اما در واقع سودای غربی سازی فرهنگ ایرانی را داشت و این سخنان تنها سیاست اعلامی بود که پشت آن یک سیاست اعمالی پنهان شده بود. از دیدگاه رضا شاه، متحدالشکل کردن لباس عاملی جهت توسعه کشور بود. در حالی که او تحت تأثیر سفر امانالله ...
محمدرضا پهلوی بارها در سخنان متعدد و حتی در آثاری که از خود به جای گذاشته است از پدرش سخن رانده و تعریف کرده است. او همواره از پدرش به عنوان مردی بزرگ و با القابی چون ناجی ایران یاد کرده است. محمدرضا پهلوی در اکثر مواقع ستایشگر پدرش است، او بسیاری از اقدامات پدرش را اقداماتی به جا و درست دانسته و او را معمار ایران معرفی کرده است.
بعد از آنکه سیاستهای ضداسلامی و ضدروحانیت رضاشاه آغاز شد، بسیاری از علما به مخالفت با او پرداختند. مخالفت با رضاشاه در حالی صورت گرفت که رضاشاه فضای رعب و وحشتآوری ایجاد کرده بود. از این رو بسیاری از روحانیون میدانستند فرجام مخالفتهایشان چه خواهد بود. با این حال بسیاری از آنان به مبارزه پرداختند و متحمل شکنجههای زیادی شدند.
سیستم قضایی حکومت پهلوی گرچه نحوه محاکم تخطیکاران را مشخص کرده بود؛ اما عملاً محاکمه افراد بدون هیچ ضابطه قانونمندی انجام میشد. چنانچه در برخی از محاکمات افرادی بیگناه به راحتی کشته میشدند و افراد به ظاهر تخطیکار نیز بدون رسیدگی به جرم خود، به راحتی مجازات میشدند.
بعد از سقوط رضاشاه از قدرت، فضای سیاسی با آزادی نسبی مواجه شد. در این شرایط احزاب و نهادهای مدنی از فضای نسبتاً آزاد و آرامتری نسبت به قبل برخوردار شدند ولی با این حال کنترل مطبوعات و سانسور دولتی همچنان بر سایه بسیاری از روزنامهها سنگینی میکرد. این موضوع به خصوص در دوره نخستوزیری قوام و سهیلی مشهودتر بوده و با ترور نافرجام شاه به اوج خود رسید....
رضاشاه اقدامات سیاسی و اقتصادی خود را با عنوان نوسازی ایران آغاز نمود. او برای پیشبرد این هدف، مذهب و سنت را مورد تهاجم قرار داد و بر این باور بود که با دور شدن از انگارههای سنتی و مذهبی میتوان به توسعه و پیشرفت رسید.
در روز ۷ مرداد ۱۳۰۴، مدرس به همراه شش تن دیگر از نمایندگان مخالف رضاخان رئیسالوزراء را به دلیل سوء سیاست داخلی و خارجی، قیام و اقدام بر ضد قانون اساسی و حکومت مشروطه استیضاح نمودند.
استبداد حکومتی باعث شده بود تا بسیاری از نزدیکان رضا شاه نیز علیرغم خوش خدمتی به شاه و حکومت، در مواقعی قدرت رویارویی با او را نداشته باشند. چنانچه بسیاری از فرماندهان برجسته نظامی نیز در مواقعی دچار این ترس و لرز میشدند
در جریان جنگ جهانی دوم و بعد از اشغال ایران توسط قوای متفقین، رضا شاه در ۲۵ شهریور ۱۳۲۰ استعفا داد. فروغی متن استعفانامه او را آماده کرد و از شاه خواست به دقت متن را بخواند و هر جا را لازم میداند اصلاح کند، اما شاه بدون هیچ اظهارنظری آن را امضا کرد.
یکی از سیاستهای رضاشاه در دوره حکومتداری، تغییر در وضعیت کشاورزی و مناسبات ارباب- رعیتی در ایران بود. او در این رابطه دست به اقدامات متعددی زد و تغییراتی در این ساختار به وجود آورد. او در قبل این اقدامات، برخی از زمینداران بزرگ را حذف کرد و از آن به نفع خود بهره برد. به گونهای که در پایان سلطنت پهلوی اول، رضاشاه بزرگترین زمیندار ایران بود.
یکی از علل عدم موفقیت حکومت پهلوی در عرصه کشاورزی و اصلاحات ارضی، توجه بیش از اندازه به نفت و درآمدهای آن بود. این موضوع تأثیر بسزایی بر روند صنعتی شدن داشت و مشکلاتی را در عرصه کشاورزی نیز ایجاد کرد.
یکی از نمودهای ساخت استبدادی حکومت پهلوی اول را میتوان در سیاستهای اجباری و ناگهانی رضاشاه مشاهده کرد که طی آن بسیاری از افراد مجبور بودند کارهایی را که سنخیتی با فرهنگ عمومی آنها نداشت و برگرفته از فرهنگ غرب بود انجام دهند.
محققانی چون نیکی ار کدی معتقدند که ایرانیان درباره نقش انگلیسی ها در کودتای سوم اسفند 1299 اعتقادی اشتباه دارند و به غلط انگلیس را عامل کودتا می دانند. عبارات زیر می تواند قضاوت کند که آیا ایرانیان در این باره اشتباه می کنند یا خانم کدی؟
رضاخان با آنکه خود را شاه کشور می دانست اما در جمع آوری اموال و دارایی و خصوصا زمین بسیار حریص بود و هر جا که زمین مرغوبی را می دید قصد تصاحب آنرا داشت. در این زمینه حتی یکی از روزنامه های فرانسوی به وی لقب «جانور زمین خوار» داد.
تنها سفر خارجی و دیپلماتیک رضاخان به ترکیه انجام شد و قریب یک ماه طول کشید. بسیاری از تحلیلگران سیاسی و تاریخی این سفر را یک نمایش از دو حکومت تلقی می کنند که جهت نمایش قدرت مورد بهره برداری قرار گرفته است و درحالی که این حکومت ها در حوزه بین المللی بسیار با مشکل روبرو بودند. حکومت آتاتورک وارث امپراطوری عثمانی بود که در جامعه بین الملل با مشکلات زیادی ...
در قضیه جمهوری رضاخان، علیرغم تمام تلاش رضاخان برای همراه کردن مردم با خود، بسیاری از در مخالفت با او بر آمدند. تا جای که برخی از مردم به سوی او حمله کردند و همین موضوع باعث درگیری میان مخالفان و موافقان جمهوری خواهی شد.