بازخوانی ریشه های مردم عرب

پیش از اسلام اعراب فرهنگ‌ها و تمدن‌های نسبتا جداگانه‌ای داشتند. واژه عرب در کتیبه‌های آشوری شلمانصر ذکر شده و از اقوام قدیمی و تاثیر گذار خاورمیانه بوده‌اند. در پیش از اسلام حوزه‌های فرهنگی عرب ها متفاوت بود:

1- عرب‌های جنوبی:

در حوالی یمن و عمان امروزی سکونت داشتند و تمدن‌های نسبتا درخشانی نیز در آن سرزمین‌ها پدید آوردند. دارای خط و کتابت عربی جنوبی بودند که خظشان با عربی فعلی متفاوت بود. روابط فرهنگی نزدیکی با حبشه، زنگبار و شام و روم داشتند. به مذاهب بومی سامی باور داشتند و پیوسته با اقوام حبشی در جنگ بودند. آن‌ها دارای نوعی تمدن دریایی بودند. پس از اشغال یمن به درخواست خود یمنی ها از سوی انوشیروان عده ای از ایشان به دین زرتشتی گرویدند.

2- عرب‌های حجاز:

پر جمعیت ترین حوزه عربی در شبه جزیره عرب بود. در شهرهای مکه، طائف، یثرب، جده و تبوک بسر می‌بردند و عده کثیری از ایشان در حوالی این شهر‌ها بیابانگرد و برخی قبایل راهزنانی بودند که به کاروان‌های شام و مرزهای ایران می تاختند. عرب‌های حجاز رب النوع‌های باستانی سامی را می‌پرستیدند همچنین برخی از ایشان مذاهب مسیحی و حنفی داشتند. با اینحال تمدن و معماری در آنجا چشمگیر نبود. خط و الفبا میان ایشان چندان رایج نبود.

3- عرب‌های نبطی:

خط و الفبای تدمری داشتند و در شمال شبه جزیره عرب و در حدود فعلی سوریه و اردن می زیستند. آنها بشدت تحت تاثیر آرامی‌ها بودند و گویشی عربی داشتند. معماری و آثار باشکوهی از نبطی‌ها بر جای مانده است. نبطی‌ها در موسیقی مشهور بودند. پس از اسلام همگی مسلمان شده و در صفوف قبایل عربی قرار گرفتند که برای سپاه اسلام میجنگید.

4- اعراب حیره:

از نظر سیاسی تابع دولت ایران بودند. محل زندگی ایشان سرزمین حیره بود که برابر کربلا در عراق امروزی است. عرب‌های حیره در حقیقت مرزبانان ایران و حامی شاهان ساسانی محسوب می‌شدند. حاکم حیره همیشه از عرب‌های همان منطقه بود که مستقیما توسط پادشاه ایران منسوب می‌شد. حیره ای ها جنگجو بودند و از مرزهای ایران برابر هجوم راهزنان اهل حجاز محافظت می کردند. آل منذر و ملوک لخمی از حاکمان نامدار ایشانند. حیره ای ها مذاهب مانوی و مسیحی داشتند.