تاریخچه‌ی نحوه‌ی برخورد ا یران با غرب(3)

ی)دوران پهلوی اول و شهریور1320

در این دوران بواسطه اعمال دین ستیزانه دستگاه سلطنت و در نقطه مقابل به دلیل نفوذ اندیشه شیعی در میان ایرانیان شاهد واکنشهای گوناگونی از سوی مردم و روحانیت جهت مقاومت در برابر نظام سکولار غربگرا هستیم .گاه نیز این جریانها فوران کرده و به سطح می آمدند مانند قیام مسجد گوهرشاد-مقاومت به صورت شرکت نکردن در مجالس دولتی و جشن ها-عدم خروج بانوان از منزل و..... .در بررسی اقدامات پهلوی اول در گرایش به غرب نمی توان به نقش رهبران دینی و مردم و ایستادگی آنها توجه نکرد.البته شاهی که خود به دست انگلیسها بر سر قدرت امده بود یا به آلمانها بیش از متخصصین ایرانی بها می داد، طبیعی بود که قراداد نفتی با انگلیس را نیز با وجود یک ژست قهرمانانه تمدید نماید و در فرهنگ و سیاست نیز پیرو ایشان باشد.

از طرفی معمولا" گفتمانها در فضایی رشد می کنند که عناصر غیر و ضد آنها وجود داشته باشد.گفتمان ناسیونالیسم ایرانی نیز زمانی رشد کرد که مردم ما بیگانگان را مسلط بر کشور خود دیدند.در شهریور 1320 هم آنچه موجب ناراحتی ملت بود،اینکه رضا شاه مستبد بوسیله اجنبی ها از حکومت خلع شده. در این میان نفرت ایرانیان از متجاوزین باعث پیدایش نوعی از ناسیونالیسم در ایران شد که از خصوصیات آن تنفر از قدرتهای بزرگ،بدبینی نسبت به سرمایه گذاری های خارجی و توجه به نیروهای داخلی بود و در مجموع ابراز تنفر از هرگونه مداخله خارجی، از جانب ملت، از پیامدهای آن است.این حس بیگانه ستیزی تا مدتها در حافظه جمعی ایرانیان پا برجا ماند.ایرانیان در این فضا به بازشناسی مرزهای هویتی خود احساس نیاز کردند که اندیشه و عمل فدائیان اسلام نیز متاثر از چنین شرایطی بود.اینها احساساتی بود که بعدها با پیروزی انقلاب اسلامی بر سر ابر قدرتها آوار گردید.

ر)دوران پهلوی دوم

محمد رضا شاه در طی دوران سلطنت خود به شدت به آمریکا نزدیک‌ و وابسته‌ بود و عملا خود را تحت الحمایه آمریکا و انگلیس می دانست.بارزترین نمونه دست زدن شاه به دامان آمریکا و انگلیس و تبعیت کامل از ایشان کودتای ننگین 28 مرداد بود. ایران با قرارداد کنسرسیوم نفت در سال 1333 و با ورود به پیمان بغداد در سال 1334 کاملا در اردوگاه غرب قرار گرفت و با قراردادی نظامی در سال 1338 از امریکا تضمین کمک نظامی گرفت.او در عرصه فرهنگ نیز مروج و مقوم فرهنگ مصرف گرا یی و لذت طلبی غرب در ایران بود.

در مقابل سیاست های غرب گرایانه ی محمدرضا پهلوی، عکس العمل هایی از جانب روحانیت و روشنفکران مذهبی صورت گرفت که وجه مشخصه ی تمامی آنها دعوت برای بازگشت به خویشتن اسلامی است. از جمله هنگامی که شاه در صدد اجرایی نمودن برنامه به اصطلاح انقلاب سفید، که بقای سلطنت او نیز به نوعی به این اصلاحات آمریکایی مآب بستگی داشت، برآمد امام خمینی (ره) در واکنش به اصرار شاه بر برگزاری رفراندوم، طی اعلامیه ای آن را تحریم کرده و فرمودند که این رفراندوم در مقابل حکم اسلام و قانون اساسی بی ارزش است.قیامهای مردم ایران پس از آن و از جمله قیام 17 شهریور وحادثه فیضیه همگی در امتداد خط استعمار ستیزی ایرانیان بوده است که با انقلاب اسلامی و در دوران جمهوری اسلامی به اوج خود رسید.

ز )دوران انقلاب اسلامی

انقلاب اسلامی ایران که با تعریفی معنوی از انسان در عصر تحیر بشریت بین مکاتب دنیوی و بن بست ایدئولوژی های شرقی وغربی، به پیروزی رسیده بود ، از ابتدای تولد به رویارویی با مظاهر استکبار پرداخت. با پیروزی انقلاب اسلامی اما دولت آمریکا دست از مداخله در امور ایران برنداشت و تمام امکانات خود را به کار گرفت تا انقلاب نوپای ایران را شکست داده و یا حداقل در آن انحرافی ایجاد کند. از آنجایی که در بسیاری تنشهای داخلی کشور دست آمریکا به گونه ای کاملا آشکار دیده می شد، دانشجویان پیرو خط امام با الهام از اعلام مواضع و سخنان امام(ره)، در اقدامی بی نظیر به تسخیر لانه جاسوسی(سفارت آمریکا) دست زدند. اولین تنش در روابط ایران و استعمار پیر انگلستان هم در این زمان چند روز بعد از تسخیر سفارت آمریکا توسط دانشجویان پدید آمد. در این زمان بود که تعدادی دیگر از دانشجویان انقلابی، به سفارت انگلستان حمله ای محدود نمودند.از طرفی در جریان اشغال سفارت ایران در لندن در ابتدای انقلاب که منجر به کشته‌شدن دو تن از کارمندان سفارت شد، بریتانیا به دلیل کوتاهی در برخورد با مهاجمان، مقصر دانسته شده و می شود. در دفاع مقدس نیز شاهد مقاومت مثال زدنی ملتی بودیم که یک تنه در برابر جهان غرب ایستاد و ایشان را از تهاجم خود مایوس و سرخورده کرد.هراس کنونی غرب از رویارویی مستقیم نظامی با ایران نیز ریشه در همین دوران پرغرور دارد.

اما در دوره ی بازسازی اقتصادی در فاصله سالهای 1368-1376 شاهد حرکت به سوی نوعی مصرف گرایی و استفاده از محصولات فرهنگی غرب هستیم که میرفت تا باعث تغییر در نوع نیازهای نسل جوان گردد. رهبر معظم انقلاب در دیدار با جمعی از کارگران و فرهنگیان کشور در تاریخ 15/2/1372 در این باره چنین گفتند:« عده‌اى خیال کرده‌اند که وقتى ما به تهاجم فرهنگى غرب حمله مى‌کنیم، فقط مسأله‌مان این‌است که یک نفر در خیابان حجابش را درست رعایت نکرده است! مردم به حمدالله حجابشان را رعایت مى‌کنند؛ الا افرادى قلیل. مسأله‌ اینها نیست. اصل قضیه آن است که داخل خانه‌هاست و از مجامع جوانان سرچشمه مى‌گیرد و دشمنان آن‌جا کار مى‌کنند. آن‌که آشکار نیست، خطر آن‌جاست. جوانان ما شهوات را دور انداختند، راحتى و لذت را دور انداختند؛ رفتند در میدان مبارزه و توانستند دشمن را به زانو درآورند. حال دشمن از جوانان ما انتقامش را مى‌گیرد. انتقام دشمن این است که جوانان ما را به لذات و شهوات سرگرم کند».به واسطه تیزبینی ها و اعلام خطرهایی چنین بود که فرهنگ مصرف گرایی و گرایش به مظاهر فرهنگ غربی در بین جوانان ایران مهار شد.

در دوران اصلاحات اما خطر به شکلی دیگر و در قالب کوتاه امدن از ارزشها در مقابل غرب در میان برخی مسئولین می رفت که نمود پیدا کند و اگر حمایت حزب اله نبود ممکن بود با آمریکا در این زمینه معامله شود. در بحث انرژی هسته‌ای نیز تا قبل از ورود مستقیم رهبری به این عرصه شاهد عقب نشینی های بی موردی از جانب دولت بودیم.

از جمله اتفاقات مثبتی که در راستای اهداف جمهوری اسلامی ایران و سیاست صدور انقلاب در برابر هجوم فرهنگی-سیاسی غرب رخ داده است ، پدیده ی «بیداری اسلامی» در قالب جنبش هایی است که به شدت متاثر از انقلاب اسلامی ایران بوده است و حکومتهای خادم غرب را در خاورمیانه و شمال آفریقا یا بر انداخته و یا به لرزه در اورده است.شبکه های بین المللی خبری ایران نیز همزمان با شروع تحولات و شعله ور شدن اعتراضات مردمی در کشورهای شمال آفریقا و خاورمیانه به پوشش خبری این انقلابها پرداختند و اقدام به اعلام وقایع امور به مسلمانان و مردم جهان و منطقه کرده و از در پدافندی تاثیر گذار در برابر افند رسانه ای غرب در امدند.

اکنون نیز با پیشرفتهای انگار ناپذیر کشورمان در دانش هسته ای و قدرت گیری بیش از پیش جمهوری اسلامی ایران در منطقه ،ادبیات غرب دربرابر ملت ایران و از جمله در مذاکرات هسته ای تغییر یافته و توام با احترام گردیده که این تغییر ادبیات نتیجه پایداری مردم برحقوق هسته ای و تقویت توانایی های داخلی کشورمان است. اگر به روند گذشته نگاه کنیم می بینیم که آنها زمانی با اصل فعالیت های هسته ای کشورمان مخالف بودند اما اکنون ناگزیر از این شده اند که حقوق هسته ای ما را در عمل به رسمیت شناسند.مشاهده نتایج رویکردهای گوناگون به غرب از تسلیم و سازش تا مقاومت توام با تدبیر نشان می دهد که یگانه راه حفظ حقوق هر ملت و از جمله ایران در برابر امپریالیسم غرب ایستادن بر آرمانها و مقاومت در برابر زیاده خواهی هاست و غفلت یا تسلیم در رابطه با ایشان حاصلی جز قربانی شدن نخواهد داشت.