در ایران عصر قاجار، روحانیون و علما عکس العمل های متفاوت و مختلفی درباره نوع تعامل با حکومت از  خود نشان داده اند. گاهی لازم می شد تا به تعامل با حکومت بپردازند و در مقابل گاهی به مواجهه و مقابله و یا حداقل عدم تعامل با آن می پرداختند. از جمله نوع تعامل شیخ انصاری و حکومت جالب توجه است . . .

کافه تاریخ- کشکول

 

در ایران عصر قاجار، روحانیون و علما عکس العمل های متفاوت و مختلفی درباره نوع تعامل با حکومت از  خود نشان داده اند. گاهی لازم می شد تا به تعامل با حکومت بپردازند و در مقابل گاهی به مواجهه و مقابله و یا حداقل عدم تعامل با آن می پرداختند. از جمله نوع تعامل شیخ انصاری و حکومت جالب توجه است:

«شیخ انصاری که از همکاری علما با حکومت قاجار (به ویژه در جریان جنگ های ایران و روس) تجربه خوشایندی نداشت و از آن سو اختلاط و در آمیختگی علما با دستگاه دولت را نیز در مجموع برای سلامت، خلوص، استقلال و صلابت نهاد روحانیت، زیان بخش می دید، سیاست دیگری (= اجتناب از گرداب،  و شنا در کرانه) را برگزید. برای نمونه، در ستیزی که اوایل سلطنت در ناصرالدین شاه میان دولت ایران و انگلستان (بر سر قضایای هرات و افغانستان) پیش آمد، انگلیسیها دست به اشغال بخشی از جنوب ایران زدند (1273 ق) و شاه قاجار بر آن شد که بر ضد انگلیسیها از علمای شیعه حکم جهاد بگیرد. بدین منظور شاه نامه ای به محضر شیخ انصاری نوشت و از او یاری خواست، اما شیخ با توجه به تجربه تلخی که استادان بزرگ وی (سید مجاهد نراقی) از عدم همراهی جدی و پایدار دستگاه قاجار با علما در جهاد با روس تزاری داشتند، از اجابت دعوت ناصرالدین شاه سرباز زد و از صدور حکم جهاد امتناع ورزید....»

 

منبع: علی ابوالحسنی، تراز سیاست، تهران، موسسه مطالعات تاریخ معاصر ایران، 1383، ص 163