پاتوق زائران ایرانی در مکه
14 ارديبهشت 1404 ساعت 16:50
در حالی که مکه و مدینه هر دو در منطقۀ حجاز واقع شده و ظاهراً شرایط مذهبی و فرهنگی مشابهی داشته‌اند، اما همواره تفاوت‌هایی تاریخی و قومی میان این دو شهر وجود داشته است. بررسی تعاملات مردم مکه با حجاج ایرانی نشان می‌دهد که گروه‌های مختلف، از شرفا و دستگاه اداری تا خدمتگزاران حرم و راهنمایان حجاج، برخوردهای گوناگونی با ایرانیان داشته‌اند.
به‌رغم آنكه دو شهر مكۀ مكرمه و مدینۀ منوره در منطقۀ حجاز قرار دارند و به نظر می‌رسد كه به لحاظ مذهبی و فرهنگی وضعیت مشابهی داشته‌اند اما به دلایل تاریخی و قـومی، هـمواره مـیان این دو شهر تفاوت‌هایی وجود داشـته اسـت. از آنـچه دربارۀ برخورد مردم مكه، به‌عنوان مركز شریف‌نشین، با حجاج ایرانی گفته شده است، برمی‌آید كه گروه‌های مختلف، از شریف و دستگاه اداری او و والی مكه گرفته تـا خـواجگان حـرم (خدمتگزاران) و همچنین مطوّف‌ها (راهنماهای حجاج در اجرای مناسك حـج) و نـیز توده‌های مردم، با ایرانیان برخوردهای متفاوتی داشته‌اند. در میان شرفای مكه و خاندان آنان كه از سادات بودند، شیعیان امامی یافت می‌شدند كه بـه ایـرانیان علاقه‌مند بودند و به آن‌ها احترام می‌گذاشتند. این علاقه، افزون بـر علائق مذهبی می‌توانست از نظر مالی نیز برای شریف مكه فوایدی داشته باشد؛ چرا كه علاوه بر پولی كه از حجاج گـرفته مـی‌شد، دولت ایـران نیز از طریق سفارت خود در عثمانی، توجه به شریف داشت. به عـلاوه، شـریف نمایندۀ رسمی دولت عثمانی بود و هر نوع برخورد منفی او با ایرانیان، جنبۀ سیاسی پیدا می‌كرد. عـلاوه بـر شـریف، مطوف‌ها كه با ایرانیان سروكار داشتند، به‌طور عمده شیعه بودند و از این جهت و نـیز بـرای حـفظ منافع مادی خود، می‌كوشیدند تا با ایرانیان برخورد مناسبی داشته باشند تا بتوانند مـشتریان بـیشتری را بـرای دوره‌های بعد جذب كنند. در چنین فضایی كه شیعه كم بود، ایرانیان هنگام انـتخاب قـهوه‌خانه، تـلاش می‌کردند به جایی بروند كه صاحبش شیعه مذهب باشد. از جمله «قهوه‌خانۀ حاجی قنبر مـعروف [اسـت] كه از شیعیان باهمت غیور است و در قهوه‌خانه‌اش لیلۀ غدیر تعزیۀ امام سجاد(ع) منعقد و آش بسیار مـفصلی طـبخ مـی‌نماید و به حاجیان هدیه می‌دهد.
منبع:جعفریان، رسول (به کوشش)، سفرنامه میرزاعلی اصفهانی ، تهران، نشر مشعر، ۱۳۷۳، ص 120
کد مطلب: 50078