تعارف واژه ای فارسی است که به شکلی از مدنیت یا هنر آداب ایرانی اطلاق می شود که بر احترام و مرتبه اجتماعی تأکید دارد. تعارف یک ادب آیینی است که زمین بازی را هموار می کند و برابری را در یک فرهنگ سلسله مراتبی ترویج می کند.

سفرنامه‌نویسان اروپایی نوشته‌اند که ایرانیان از کودکی این هنر را می‌آموختند و در سلام کردن، دیدار، مهمانی و حتی ورود به خانه دیگران، مجموعه‌ای از تعارف‌های دقیق و طولانی را به کار می‌بردند. هر حرکت و کلام، معنایی خاص داشت و نشانه‌ای از ادب و احترام بود:

«به طور کلی سفرنامه نویسان اروپایی آداب و رسوم و معاشرت ایرانیان را یکی از جالب ترین و عجیب ترین آداب دنیا میدانند. آنها معتقدند که ایرانیان از همان کودکی این آداب را می آموزند و آنچنان در این کار مهارت پیدا میکنند که اروپاییان هرگز نمی توانند مانند آنها رفتار کنند. این آداب معاشرت در تمام طبقات مردم ایران یکسان است و با اندک تفاوتی انجام می گیرد. آداب سلام کردن ایرانیان بسیار مفصل است و با حرکات گوناگون بدن همراه میباشد. برای مثال وقتی که دو نفر به هم می رسند اگر پیاده باشند دست راست را روی سینه میگذارند و کمی خم میشوند و سلام میکنند و اگر هر دو سوار باشند از اسب پیاده شده و همان کار را انجام میدهند و اگر یکی از آنها سوار و دیگری پیاده باشد فرد سوار از اسب پیاده شده و به آنکه پیاده است احترام میگذارد. اگر در میان راه دو نفر با هم برخورد کنند، پس از سلام و احوالپرسی از وضع کسب و کار و خانواده یکدیگر می پرسند و آنقدر این پرسشها را تکرار میکنند که حوصله شنونده سر میرود. اگر کسی بخواهد به خانه دوستی برود، وقتی که در می زند و در باز میشود از وارد شدن به خانه خودداری میکند و صاحب خانه هم اصرار می ورزد. خلاصه آنکه پس از تعارفات زیاد وارد خانه میشود و در بهترین جای اتاق می نشیند.»

1. مهين اويس، فرهنگ ایران در سفر نامه های اروپایی دوره قاجار، شیراز، ۱۳۷۸، ص ۲۴۷