علیرغم جایگاه رفیع تبریز به عنوان پایتخت دوم ایران در دوره قاجار، این شهر تا رسیدن به سیمای مدرن شهری، فاصله‌ای بسیار داشت. سفرنامه‌ها و مشاهدات سیاحان، تصویری از کوچه‌های خاکی، خانه‌های ابتدایی و چهره‌ای خاک‌آلود از تبریز ارائه می‌دهند که با شکوه نام آن در تضاد است.

علیرغم آنکه تبریز شهری مهم و بزرگ در دوره قاجار بود؛ با این حال تا مدرن شدن و پیدا کردن چهره‌ای شهری راهی بس دراز داشت. این شهر، پایتخت دوم ایران محسوب می‌شد؛ اما خانه‌ها و راه‌های آن در شکل ابتدایی آن قرار داشت.

«تبریز یکی از شهرهای بزرگ ایران است. می‌گویند دارای چهل هزار نفر جمعیت است ولی آنچه من می‌دانم آنست که چندان باعظمت نیست. کوچه‌های پیچ در پیچ سنگ فرش نشده با دیوارهای کوتاه نامساوی از خاك و به رنگ خاك دارد. وقتی وارد این شهر می‌شوید مانند آنست که در یک خاك‌برداری برای ایجاد راه آهن وارد شده باشند. از هرجهت که بروید در اطراف در زیر پای شما همان خاك و همان رنگی یکنواخت را می‌بینید. بهمین دلیل است که از یکی از سر کنسول‌های ما که از وضع تبریز از او پرسیده بودند در پاسخ گفته است: تبریزی وجود ندارد آنچه را باین نام می‌خوانند گودالی است که خاك آنرا از چپ و راست بیرون ریخته اند.»


منبع: الکسیس سولتیکف، مسافرت به ایران، ترجمه محسن صبا، شرکت انتشارات علمی و فرهنگی، 1365، چاپ دوم، صص 49- 50