جنبشی بدون تعهد به شرق و غرب

بعد از پایان جنگ جهانی دوم، دنیا به دو بلوک شرق و غرب تقسیم شد و حتی بسیاری از کشورهایی که تمایلی به پیوستن به این دو بلوک را نداشتند، بالاجبار به یکی از دو قطب شرق و غرب پیوستند. با این حال این وضعیت چندان پایدار نبود و بسیاری از کشورها جهان سوم برای رهایی از تعهد اجباری به بلوک شرق و غرب به تکاپو افتادند:

«مستعمره‌های آسیایی و آفریقایی در حال و هوایی به استقلال رسیدند که جنگ سرد بین گروه کشورهای مغرب زمین - سرمایه داری - از یک سو، و گروه روسیه شورایی و کشورهای پیرو سیاست او از سوی دیگر، در گرفته بود. طبعاً همه این کشورهای از استعمار رهیده با استعمارگرایی ستیز داشتند و هماهنگ بودند که به هیچ یک از دو اردوگاه جنگ سرد نپیوندند، هرچند که برخی از آنها به سازمان‌های ناحیه‌ای پیوستند که گرداننده آنها آمریکا بود هم چون پیمان بغداد - پیمان سنتو - و پیمان آسیای جنوب خاوری. در سال‌های ۱۹۶۰ - ۱۹۵۰ این کشورها به جنب و جوش افتادند که یک هویت سیاسی برای خود بسازند که آنها را از هر دو گروه «کاپیتالیست» و «سوسیالیست» جدا کند. رهبران این جنبش «جواهر لعل نهرو» از هندوستان، «جمال عبدالناصر» از مصر، «سوکارنو» از «اندونزی» و «مارشال تيتو» از یوگسلاوی بودند. این کشورها بر خود «نامتعهد» نام نهادند و نخست در کنفرانس «باندونگ» و سپس در کنفرانس «بلگراد» گردهم آمدند، با این امید که در برابر دو گروه «شرق» و «غرب» یک نیروی سوم به وجود آرند. عامل هم بستگی کشورهای نامتعهد پایداری و جلوگیری از رخنه کردن هریک از کشورهای دو گروه شرق و غرب است که استقلال سیاسی آنها را به خطر می اندازد و نیز کوشش در برانداختن استعمار سیاسی و اقتصادی و پشتیبانی و همیاری با جنبش‌های آزادیخواه و استعمارستیز. کشورهای نامتعهد در سازمان ملل متحد بیشترین آراء را دارند، اما ناتوانی‌های اقتصادی و نظامی آنها، و کمبودهایی که در زمینه گسترش اقتصادی و تکنولوژی دارند به کشورهای پرتوان فرصت می‌دهد که در آنها رخنه کنند. از این است که بیشتر نامتعهدها در میان دو قطب - شرق و غرب – درافت وخیزند.»

منبع: مهران توکلی، استعمار، استعمارگری، استعمارزدایی، جهان سوم، تهران، نشر نی، 1385، صص 131-133