پایان فارسی ، در هند انگلیسی

دهم جولای 1800 لُرد ریچار ولسلی Lord R. C.Wellesley صاحب اختیار وقت کمپانی دولتی انگلیسی هند شرقی و فرماندار قسمت هایی از هند که به تصرف آن دولت درآمده بود، در محل یک قرارگاه نظامی در بنگال غربی (کلکته) یک موسسه آموزش عالی ویژه شرق شناسی و زبانهای هندی به نام کالج فورت ویلیام Fort William College تاسیس کرد. هدف باطنی وی از این کار، پایان دادن به اقتدار و نفوذ زبان پارسی در شبه قاره و رو به گسترش بودن آن بود. زبان پارسی در تمامی دوران حکومت تیموریان بر هند و مخصوصا از زمان پادشاهی همایون شاه، زبان رسمی دولت هند شده بود و بسیاری از کتاب های منتشره در ایرانزمین (ایران بزرگتر ـ در شرق محدود به سیردریا تا سِند) در هند انتشار یافته بود و در این شبه قاره، ملاک داشتن سواد؛ خواندن این کتاب های پارسی و به ویژه دیوان اشعار (حافظ، سعدی، فردوسی و ...) بود.پس از قتل نادرشاه در کودتای قوچان، انگلستان که راه را برای خارج ساختن حکومت هند از دست تیموریان و حکام محلی (راجه ها) و قطع نفوذ ایران، پارسیان و زبان پارسی هموار دیده بود؛ برنامه تملک هندوستان و نفوذ فرهنگی خود در این شبه قاره را از حذف زبان پارسی آغاز کرده بود. کار اصلی کالج ویلیام ترجمه کتابهای پارسی به اردو و سایر زبانهای محلی هند و آموزش زبان انگلیسی و بسط این زبان و دوستی کردن با پارسیان هند بود. انگلیسی ها که از قصه سنجان (سَنگان) و جریان مهاجرت ایرانیان به هند و استقرار در گُجرات و رواج زبان پارسی آگاه بودند و سرسختی و توان ایستادگی آنان را می دانستند درگیری را به مصلحت ندانسته بودند. می دانیم که زبان های پارسی و سانسکریت هند خویشاوند هستند و اردو با اندکی تفاوت در گرامر، همان پارسی جدید و قدیم به علاوه واژه های به عاریت گرفته پارسی از عربی است.به رغم این تلاش انگلیسی ها که تا نیمه قرن 20 ادامه داشت، بسیاری از واژه های زبانهای هندی ریشه پارسی دارد.لرد ولسلی که از 1798 تا 1805 فرماندار انگلیسی هندوستان و از سال 1809 تا 1812 وزیر امورخارجه انگلستان بود در شکل دادن به سیاست این کشور در قبال ایران، سازش با روسیه، دیدارهای جان ملکم از ایران نقش کامل داشت؛ به ویژه که قرارداد تیلسیت (میان ناپلئون و تزار وقت روسیه) در همین زمان امضاء شده بود. لرد ولسلی از فرصتی که قرارداد تیلسیت و کاهش تمایل فرانسه نسبت به ایران به دست داده بود استفاده کرد و جای آن دولت را در دربار تهران گرفت و برای تامین منافع درازمدت لندن در خاورمیانه و آسیای جنوبی، بر سر ایران با روسیه وارد زد و بند شد که کوچک شدن ایران یکی از نتایج آن بود.