اوضاع اقتصادی کشور در سال1935

بحران اقتصادی 1935 وضعیت اقتصادی و معیشتی مردم را با مشکلات زیادی مواجه کرد. این بحران، گرچه بحرانی مالی بود؛ اما کمتر کسی به جزئیات آن پرداخته است. ویلیام اچ. هورنی بروک سرکنسول آمریکا در ایران در گزارشی به بخشی از جزئیات این بحران و تاثیر آن بر زندگی مردم پرداخته است:

«در سال 1935، اوضاع اقتصادی وخیم‌تر شده بود. ویلیام اچ. هورنی بروک، جانشین هارت در تهران، می‌نویسد: «اگرچه توده‌‌های مردم با این مالیات‌‌هایی که [برای تأمین مخارج ارتش] می‌پردازند هنوز به دریوزگی نیفتاده‌اند، ولی به جرئت می‌توان گفت که سطح معیشت شان به بخور و نمیر تنزل یافته و تا زمانی که دولت بار سنگین مخارج ساخت راه آهن را که اهمیت آن بیشتر سیاسی است تا اقتصادی از دوش آن‌ها برندارد، هیچ امیدی به بهبود سریع اوضاع نخواهد بود. در سال 1938، اوضاع از آنچه بود هم وخیم‌تر شد. سی. ون اچ. انگرت، کاردار آمریکا در گزارش خود درباره بودجه سال 1940-1939 می‌نویسد که طبق آمار و ارقامی که بانک ملی ایران منتشر کرده است، هزینه زندگی در سال 1936 به میزان 27 درصد افزایش یافت در حالی که متوسط دستمزد کارگران روزمزد همان 7 ریال در روز باقی ماند. او در اظهارنظرش درباره برنامه بودجه سال 40-1939 می‌نویسد: «طبق برآورد‌های بانک ملی ایران هزینه زندگی توده مردم از اول ژانویه 1937 تاکنون 31 درصد افزایش یافته است و همچنان در حال افزایش است، ولی دستمزد کارگران که روزی 7 ریال [در حدود 24 سنت] است هیچ تغییری نکرده. وضعیت فلاکت بار اقشار فقیر جامعه که در گزارش سفارت در ارتباط با برنامه بودجه سال 1317 تشریح شده، وخامت بیشتری پیدا کرده است. اگر خبری از ناآرامی‌‌های اجتماعی نیست به این دلیل است که هنوز [فرصت]بروز نیافته است.» در سال 1941، کمی بعد از خروج انگرت از ایران، ناآرامی‌‌های اجتماعی و شورش مردم بر سر نان شروع شد. تورم که در سال 1937 به وضعیت خطرناکی رسیده بود از کنترل خارج شد. بر اساس آمار و ارقام موجود، هزینه زندگی در سال 1941 به 339 درصد افزایش یافت (مقایسه کنید با100 درصد در سال 1937)، و نرخ متوسط تورم به 36 درصد در سال رسید.»

منبع: محمدقلی مجد، رضاشاه و بریتانیا بر اساس اسناد وزارت خارجه آمریکا، مترجم مصطفی امیری، تهران، موسسه مطالعات و پژوهش‌‌‌های سیاسی، 1389، صص 424- 426