اگرچه عراقی ها کمتر خلق و خوی تحصیل داشتند، با این حال، در همین دوره علمای برجسته ای مانند شیخ حسین حلی داریم که خودش شاگرد میرزای نائینی بود و گاه به فارسی درس می داد

شیخ انصاری از بزرگان و چهره های شاخص اصولیون فقه شیعه بود. در ادامه آنچه می آید نمونه ای از تعامل او با طلاب است. طلابی که البته به چهره ها و اشخاص بزرگی چون آخوند خراسانی تبدیل شدند. داستان زیر روابط این استاد و دانشجو و ارادت آنها به یکدیگر را به خوبی نشان می دهد . . .

اگرچه عراقی ها کمتر خلق و خوی تحصیل داشتند، با این حال، درهمین دوره علمای برجسته ای مانند شیخ حسین حلی داریم که خودش شاگرد میرزای نائینی بود و گاه به فارسی درس می داد

به نوشته آقابزرگ تهرانی، نائینی نزدیک ترین مشاور آخوند خراسانی در جریان جنبش مشروطه بود. با توجه به این روابط نزدیک و اعتماد ویژه و نیز بینش سیاسی وی، احتمال زیاد دارد که متن تلگراف ها و بیانیه های سیاسی مراجع بزرگ مشروطه خواه نجف را او انشا کرده باشد.

آیت الله حاج شیخ عبدالرضا کفایی خراسانی، نوه آیت الله العظمی آخوند حاج ملا محمدکاظم خراسانی(قده) که در باب منش سیاسی نیای پرآوازه خویش، خاطرات خانوادگی ِ ارجمندی دارد که شمه ای از آن را در گفت و شنود پیش روی باز گفته است.

نویسنده «کتاب حوزۀ نجف و فلسفۀ تجدد در ایران» گفت: مشکل برخی روشنفکران امروزی این است که می‌خواهند مشروطه را به عنوان یک تجربه سیاسی کامل مقابل نظام ولایت فقیه قرار دهند. این در حالیست که مشروطه نه در مقابل ولایت فقیه بلکه الگویی ناقص از آن است.

نویسنده «کتاب حوزۀ نجف و فلسفۀ تجدد در ایران» گفت: مشکل برخی روشنفکران امروزی این است که می‌خواهند مشروطه را به عنوان یک تجربه سیاسی کامل مقابل نظام ولایت فقیه قرار دهند. این در حالیست که مشروطه نه در مقابل ولایت فقیه بلکه الگویی ناقص از آن است.

در جریان مشروطه، افراد بسیاری نقش‌آفرین بودند. مراجع نجف همچون آیات: مازندرانی و خلیلی تهرانی به زعامت آخوند خراسانی در صف مقدم قرار داشتند. در فضل خراسانی همین بس که مرجع روشن‌ضمیری همچون آیت‌الله سید ابوالحسن اصفهانی افتخار شاگردی او را دارد. در گروه سیاسیون و رجال درباری، شخصیتی همچون عضدالملک ، حرکت خویش را بر مدار مرجعیت تنظیم کرده بود. در صفوف ...

آخوند ملامحمد‌کاظم خراسانی مرجع تقلید شیعه و برجسته‌ترین رهبر سیاسی عصر مشروطیت است که قبل از حرکت به ایران به طرز مشکوکی درگذشت.

اختلاف‌ شخص‌ مرحوم‌ آخوند خراسانی‌ با حاج‌ شیخ‌ فضل‌الله نوری، در جریان‌ مشروطه، «عمدتاً» (و نه‌ البته‌ «تماماً) بر سر «تشخیص‌ موضوع»، یعنی‌ بر سر شناخت‌ ماهیت‌ حقیقی‌ جناحها و مبدا و مآل‌ واقعی‌ جریانات‌ مؤ‌ثر و دست‌ اندرکار مشروطه‌ بود