به اعتراف نویسندگان و مورخان داخلی و خارجی، هدف اول و آخر تشکیل فرقه دموکرات در میانه سال های 1324 تا سال 1325 در شمال‌غرب ایران و به خصوص آذریابجان توسط استالین، جدا کردن بخش‌های دیگری از ایران و تشکیل جمهوری دیگری تحت رهبری مسکو بود...

پیشه وری شخصیتی بود که زمینه زیادی برای سرمایه گذاری روس ها داشت. تا حدی که بلشویک ها به بهای حمایت از او از حزب توده در آذربایجان گذشتند و آنها را به خوبی بازیچه کردند. آنچنان که حزب توده حیران مانده بود. مروری بر سوابق پیشه وری به خوبی نشان می دهد که چرا روس ها او را برای شورش علیه حکومت مرکزی برگزیدند . . .

در این سند مواردی درباره صورت مذاکرات هیات وزرا (کابینه اقبال) برای اجاره دادن دو روستای خالصه حوزه ارومیه به ورثه اسماعیل سمیتقو ، قرارداد خرید فولاد مورد نیاز ارتش از کارخانه بهلر اتریش ، بررسی نخود های موجود در گمرک ، افزایش سهمیه ایران در صندوق مخصوص ملل متحد و . . . درج شده است.

حزب توده اگرچه حزبی بسیار سازماندهی شده و قدرتمند محسوب می شد؛ اما هرگز در راستای خدمت به ایران و ایرانی گامی برنداشت و همیشه به عنوان ابزار بیگانگان اقدام کرد. جالب اینکه با آن همه خودش خدمتی به راحتی روس ها آنها را در آذربایجان کنار گذاشتند و خادمین دیگری را برگزیدند . . .

پیشه وری شخصیتی بود که زمینه زیادی برای سرمایه گذاری روس ها داشت. تا حدی که بلشویک ها به بهای حمایت از او از حزب توده در آذربایجان گذشتند و آنها را به خوبی بازیچه کردند. آنچنان که حزب توده حیران مانده بود. مروری بر سوابق پیشه وری به خوبی نشان می دهد که چرا روس ها او را برای شورش علیه حکومت مرکزی برگزیدند . . .

خلاصه گفتار رادیوی فرقه دمکرات مبنی بر اظهار تنفر از برگزاری روز 4 آبان (تولد محمد رضا پهلوی) و چاپلوسی مقامات دولتی، ابراز انزجار از رژیم سلطنتی سرسپرده انگلستان و امریکا و جنایت رضا خان و پسرش

در خیاو یا مشگین شهر آذربایجان پس از تولد نوزاد مراقبند تا چهل روز غریبه ای وارد خانه نشود، زیرا معتقدند که بدین وسیله کودک چشم زخم می بیند و بیمار می شود . . .

ماجرا به گوش ستارخان می رسد. ستار از سنگر به انجمن حقیقت میرود. زبان به نصحیت مجاهد زخمی می گشاید؛ پسرم تو نباید بمیری، ما به نیروی تو، به اراده آهنین تو نیز داریم؛ چرا راضی نمی شود زخمت را مداوا کنند؟ مجاهد به ستار اشاره میکند که گوشش را نزدیک دهان او ببرد. ستار خم می شود. مجاهد در او گوش او نجوا می کند؛ سردار من دخترم نگذاری لباس از تن من درآورند ...

رونوشت تلگراف ماژور بیورلینگ به ژنرال وستداهل در خصوص اغتشاش اوضاع تبریز بواسطه اقدامات چند نفر از اشرار به اسم دمکرات، چشم پوشی از آذربایجان در صورت عدم اعزام قوه کافی جهت قلع و قمع آنها ، مساعدت و هم فکری سردار انتصار و مفتش مالیه به دمکراتها در تصرف شهربانی ، درخواست تبعید و تنبیه عده ای از اشرار از قبیل شیخ محمد ، معتمدالتجار ، حاج ناظم الدوله ...

مراسم امتحان دانش آموزان مدرسه روس درتبریز با حضور افسران روسی، خانوادهایشان، مسولان و معتمدین محلی

بحران آذربایجان از جمله نقاط عطف و حساس تاریخ معاصر ایران بود. بحرانی که می رفت پاره ای دیگر از خاک کشور عزیزمان را از آن جدا کند. اگر روس ها می توانستند در این امر موفق شوند، این سومین بار می شد که توانسته بودند، بخشی از ایران را جدا نمایند. روس ها برای تحقق این امر تلاش های بسیاری انجام دادند.

این و امثال اینگونه اختلاسات که در توالی و تکرر است، مادامی که بودجه کشور ثابت و یک موازنه مالیه متقن و قطعی نداریم، مادامی که یک دیوان محاسبات منتظمی نداریم، مادامی که واردات و مصارفات دولتی از روی قوانین معینه استحصال و توزیع نمی شود...

در اول تیر ۱۲۹۲ شمسی، نیروی حافظ امنیت و ثابت در جامعه سنتی ایرانف یعنی نیروی پلیس ایران (نظمیه) تأسیس شد. پیش از تشکیل نظمیه یا شهربانی به سبک نوین و اروپایی در دوره ناصرالدین شاه قاجار در سال ۱۲۵۷ شمسی، نظم و امنیت شهر‌ها به عهده داروغه بود که زیر نظر اداره‌ای به نام «دیوان بیگی» (اداره حکومتی یا فرمانداری) که در رأس آن بیگلر بیگی (فرماندار حاکم) ...

در «همایش ملی جنگ جهانی دوم و پیامدهای آن در آذربایجان» از کتاب‌های «اطلس نقشه های جغرافیای آذربایجان» در مورد تاریخ ایران و آذربایجان و «نهضت میهن پرستان ارسباران» تألیف بهزاد محمد خانی رونمایی شد.

روز ۱۵ فروردین ۱۳۲۵، معاهده نفتی ایران و روسیه توسط «سادچیکف‌» سفیر روسیه و قوام‌السلطنه نخست‌وزیر ایران در مسکو به امضا رسید.

نقشه آذربایجان در نسخه خطی نزهة المشتاق فی اختراق الآفاق محمد بن محمد الإدیسی

وقایع و حوادث تاریخی از جمله رویداد شکل‌گیری ‌حزب دموکرات مربوط به دوران حاکمیت پهلوی اول و دوم در آذربایجان به خاطر نزدیکی با زمان حال از زبان شاهدان زیادی نقل شده است. از جمله خاطره ذیل که در آن پیروز رفیعیان به بیان مشاهدات شخصی خود از فتنه‌گری فدائیان دموکرات در مرند می‌پردازد.