گرچه کمبود امکانات عامل مهمی در کنترل بیماری‌ها در دوره قاجار بود؛ اما جهل و ناآگاهی نیز بر گسترش این روند دامن می‌زد. ان ناآگاهی تنها مختص مردم نبود، بلکه دولت نیز به دلیل ناکارآمدی عامل مهمی در پررنگ کرددن این وضعیت بود.

حسام‌السلطنه در قحطی 1288 از خراسان به شاه می‌نویسد: «از هر صد خانه، هشتاد خانه آن مرحوم و متفرق شده و هنوز در کار تفرقه شدن هستند.»