میان شکل‌گیری روشنفکران در کشورهای جهان سوم و استعمار رابطه نزدیکی وجود دارد. درواقع بیراهه نیست اگر گفته شود یکی از عوامل مؤثر در شکل‌گیری روشنفکری غربی‌گرا، موضوع استعمار بوده است. این گروه با الهام‌گیری از فرهنگ غرب، از عوامل مزدبگیر استعکارگران بودند.
از برخی گروه‌های روشنفکری جوامع در حال توسعه به عنوان گروه‌های همسو با استعمارگرایان یاد می‌شوند. برخی از روشنفکران خواسته یا ناخواسته تحت تأثیر نفوذ و فرهنگ غرب قرار گرفته و در دوره‌ای که استعمارگرایان در کشور آنان حضور داشتند، تقلید از فرهنگ آنان و غرب را تنها الگوی پیشرفت معرفی می‌کردند.
کشورهای جهان سوم بعد از استقلال، با مشکلات عدیده‌ای مواجه بودند. مشکلاتی که بسیاری از آنها محصول دوران استعمارزدگی بود. با این حال راه‌حل کشورهای استعمارگر برای حل مشکلات آنها، استیلا بر آنان در شکلی جدید بود.
