عکس ارائه شده، لحظه‌ای از حضور ایران در پیمان سنتو را به تصویر می‌کشد، پیمانی که در میانه جنگ سرد با هدف مقابله با گسترش کمونیسم شکل گرفت و نقش مهمی در سیاست خارجی ایران در دهه‌های 1330 و 1340 داشت. اما این پیمان چه تاثیری بر ایران گذاشت و سرانجام به چه سرنوشتی دچار شد؟

در دهه 1350 شمسی روابط اقتصادی ایران و آمریکا با تحولات جدیدی مواجه شد. این تحولات تحت تاثیر مسائل مختلف از جمله افزایش ناگهانی قیمت نفت بود. تحولی که درآمد نفتی ایران را به یکباره افزایش داد. با این حال بخشی از تغییرات به وجود آمده در روابط دو کشور در قالب پیمان‌های اقتصادی نمودار گشت. این پیمان‌ها در بخش‌های مختلف اقتصادی بود و برخلاف انتظارات نتوانست ...

ایران در اواسط دهه 1330 به عضویت پیمان بغداد درامد. این پیمان که پیمانی منطقه‌ای بود در راستای اهداف کشورهای غربی از جمله آمریکا و انگلیس بود.

حضور دو قدرت استعماری روس و انگلیس در سراسر قرن نوزدهم و اوایل قرن بیستم باعث شده بود تا نگرش مردم نسبت به حضور بیگانگان در ایران منفی و توام با سوظن باشد. از این رو برخی از سیاستمداران با آگاهی از این موضوع و عواقب وابستگی به بیگانگان، سیاست موازنه منفی و واگذاری هر نوع امتیاز به بیگانگان را اصل اساسی سیاست خود قرار می‌دادند. امیرکبیر و دکتر مصدق ...

یکی از مسائلی که شاه در سفر خود به آمریکا در دهه 1340 بر آن تاکید کرد، موضوع تهدید کمونیسم و تأثیر آن بر منافع آمریکا در خاورمیانه بود. شاه تصورات خاصی پیرامون نقش ایران در جلوگیری از نفوذ کمونیسم داشت و خطر نفوذ کمونیسم را بسیاری جدی و بااهمیت تلقی می‌کرد.

شاه در اواخر حکومت خود به دلیل مواجهه با بحران سیاسی، نسبت به حامیان غربی خود نیز بدبین شده و از آنان انتقاد می‌کرد. در مواردی او همچنین سازمان‌های غربی را به توطئه علیه خود نیز متهم می‌کرد. با این حال بلندپروازی سیاسی و مداخله در امور داخلی کشورهای دیگر نیز همچنان ادامه داشت

وابستگی ایران به آمریکا در دوره حکومت محمدرضا شاه به حدی بود که مانع از استقلال عمل کشور در سیاست داخلی و خارجی بود. به گونه‌ای که اگر یکی از مسئولان بلندپایه کشوری تصمیم به انجام اقدامی در عره سیاست خارجی داشت، در وهله اول باید رضایت و موافقت آمریکا را کسب می‌کرد.

همسایگی در شوروی در سال های اوج جنگ سرد، برای ایران و البته کلا نظام سرمایه داری مسئله ای بسیار دارای اهمیت بود. در این میان به نظر رسید بهتر است ایران به پیمانی با همسایگان خود چون ترکیه و عراق بپیوندد؛ که اینگونه نیز شد.

خرید 800 تانک و یا فروش 2 فروند هاورگرافت به ظرفیت 50 تن و با سرعت 70 گره دریایی و نیز 4 کشتی جنگی در کنار یک کشتی جنگی بزرگ 2300 تنی، از جمله قراردادهای نظامی ایران و انگلیس بود.

در آن زمان اتحاد شوروی سعی داشت قراردادهایی زیر عنوان قرارداد عدم تجاوز با همسایگان خود امضا کند. یکی از این قراردادها را شوروی با لهستان امضا کرده بود و البته وقتی منافعش اقتضاء کرد در سال 1939 آن قرارداد را نادیده گرفت و به لهستان حمله برد...

حسین علاء، این آخرین حلقه از رجال استخواندار قاجار برای چنین روزی برگزیده شده بود. کسی که به رغم گرایش آشکار به سیاستهای انگلستان، چندی در همراهی با قوام به امریکا نزدیک شده بود. علاء به سبب نرمش در موضعگیریها، برای چنین روزی مناسب می‌نمود. در آن سالها بیش از آنکه امریکا از نفوذ شوروی در خاورمیانه نگران بوده باشد، جمال عبدالناصر زبان مشترک اعراب، انگلستان ...

از پیامدهای مهّم کودتا در ایران، انتقال سلطه و نفوذ انگلیس به آمریکا بود؛ البته تنها جابه‌جایی قدرت نبود، بلکه تغییرات عمده‌ای در ارکان سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و حتی فرهنگی ایران به وجود آمد. آمریکا از این زمان به بعد به قدرتی تعیین کننده در عرصة سیاست خارجی ایران تبدیل شد.

دو سال پس از انعقاد پیمان بغداد، در سال 1336 حسین علاء (وزیر دربار) خطاب به جان فاستر دالس (وزیر امور خارجه امریکا) می‌گوید: « همان طور که احتمالاً اطلاع دارید، بیشترین رقم هزینه کشور به تسلیحات نظامی اختصاص دارد. ما به عنوان عضو پیمان بغداد، این ضرورت را نه فقط در مورد امنیت خود بلکه امنیت متحدان و دوستانمان قلمداد می‌کنیم. در نتیجه از دوستان و همپیمانان ...

. روز 18فوریه 1959 و در چهارمین سالروز تاسیس پیمان بغداد نیکیتا خروشچف رهبر وقت شوروی شاه را با اشاره به عضویت ایران در پیمانهای نظامی غرب و متحد شدن با آمریکا بر ضد شوروی، شدیدا مورد حمله و نکوهش قرارداد و گفت که شاه، ایران را به صورت ابزاری در دست آمریکا قرار داده و این کشور را به پایگاه آمریکا مبدل ساخته...

راه آهن بین ایران و ترکیه راه مستقیم و کوتاهی به وجود خواهد آورد. حمل کالا از بنادر دریای مدیترانه تا خرمشهر در حال حاضر هفته‌ها وقت می‌گیرد و اگر مقصد کالا شهر تبریز باشد لااقل ششماه طول می‌کشد که کالا از بنادر مدیترانه به خرمشهر حمل شده سپس به تبریز فرستاده شود.

آمریکاییها براى اروپاییها طرح مارشال را داشتند، براى کشورهاى جهان سوم، اصل چهار ترومن را داشتند. طرح مارشال، به منظور بازسازى اروپا پس از جنگ بود. اصل چهار ترومن براى کمک به کشورهاى عقب‏مانده بود از نظر کشاورزى و بعضا صنعتى. بعد از جنگ جهانى دوّم، آمریکاییها پیمان نظامى ناتو و سیتو را منعقد کرده بودند، پیمان دیگرى هم قرار بود منعقد بشود که ایران هم ...

آمریکا زمینه سازی برای ایجاد پیمان را بر عهده داشت. دالس وزیر خارجه این کشور تلاش برای انعقاد پیمان دفاعی خاورمیانه را که می‌بایست مکمل آتلانتیک شمالی باشد را آغاز کرد. با اینکه آمریکا در این پیمان نقش مهم پشت پرده را بر عهده داشت اما هیچ گاه رسماً اسناد آن را امضا نکرد.

ناکامی پیمان در جلب عضویت دولتهای عرب و تغییر کارکرد اصلی پیمان که جلب حمایتهای نظامی و مالی غرب (بویژه ایالات متحده ) بود، نگرانیهای امنیتی کشورهای عضو را شدت بخشید و این کشورها را بر آن داشت تا پیمانی منطقه ای و بدون حضور قدرتهای خارجی منعقد سازند .

«سنتو» نام اختصاری «سازمان پیمان مرکزی‌» است‌. این تشکل حلقه تکمیلی پیمانی بود که 4 سال پیش از آن در بغداد به امضا رسید و به «پیمان بغداد» مشهور شد.