توصیف گوبینو از کاشان

جوان و تاریخ- سبک زندگی

سفرنامه های شرق شناسان و سیاحان خارجی جدای از آنکه از منظر تحیلی و اندیشه ای می تواند دارای نارسائی هایی باشد. اما از جهت دیگر می تواند در توصیف تاریخ ایران به ما کمک کند. البته در نگاه توصیفی می بایست، این روایت ها را در کنار اسناد تاریخی دیگر قرار داد تا نگاشته های آنان مورد راست آزمایی قرار بگیرد.

با همه این احوال برخی نویسندگان، سیاحان و صاحب منصبان اروپایی با گذشت زمان نسبت به تاریخ و سنن کشورمان علاقه مند شده و نسبت به آن خو گرفتند. شاید بتوان از جمله این محققان به کنت گوبینو وزیر مختار فرانسه در ایران اشاره کرد. او که تلاش می کرد تا شهرهای ایران را در نوردیده و فرهنگ، سنن و هنر ما را مورد واکاوی قرار دهد درباره سفر خود به کاشان ینگونه می نویسد:

«این شهر صنعتی و معروف سوابق تاریخی گوناگون و مطالب گفتنی زیاد دارد بخصوص منسوجات ابریشمی بی نهایت ظریف و زیبای آن که شهره جهان است، هر چند که پارچه های گرانبهای زربفت ورزی، مخمل و دیبای ممتاز آن امروز کمیاب است، ولی از نمونه های آنها که بدست می اید معلوم می شود که هنوز هنرمندان قابل و کارگران ماهر این صنایع و همچنین دستگاه های آنها اگر مشوقی پیدا شود آماده بکار هستند. موضوع دیگر انکه شهر کاشان در عالم دانش و ادب نیز سابقه درخشانی دارد، و مردانی بزرگ و نامور از آن دیار برخاسته اند. اکنون مطبعه سنگی کاملی در آن شهر مشغول به کار است که مطبوعات ان پاکیزه و دلپسند می باشد. از جمله ابنیه مهم آنجا مدرسه نوساز بسیار بزرگ و عالی را دیدن کردیم.» 1

نکته ای که در این میان در خور تامل می اید انکه اگرچه گوبینو کمیابی پارچه های گرانبها و دیبا سخن به میان می آورد اما به دلیل این کمیابی نمی پردازد. در دوره قاجاریه، طی فرایندی تدریجی ایران در اقتصاد جهانی هضم شد و به صادر کننده مواد خام به غرب تبدیل شد. در حالی که تا پیش از این ما از مهمترین تولید کنندگان پارچه و پوشاک بودیم، با ورود پارچه های ارزان قیمت غربی ، بازار ایران به محاصر این کشورها درآمد و اقتصاد، صنایع و کارگاه های محلی ما به یکجا به حاشیه رفت. امری که بسیار بعید است که گوبینو از آن آگاه نبوده باشد.

پی نوشتها:

1-حسن نراقی، تاریخ اجتماعی کاشان، تهران، موسسه مطالعات و تحقیقات اجتماعی، 1345، ص 261.