پست در ایران چه قدمتی دارد؟

ارتـبـاط پـسـتـى در ایـران ، قدمتى سه هزار ساله دارد. برخى از مورخین ، ایرانیان را مبتکر این ارتباط مى دانند، ولى با این وجود، پست در کشور ما هـیـچـگـاه شـکـوفـایـى و تـوسـعه در خور را نداشته و خدمات پستى در مقاطع گوناگون تاریخى در اختیار نخبگان جامعه قرار داشته است . حتى در طـول 150 سـال گـذشـتـه کـه ارتـبـاط پـسـتـى در جـوامـع صـنـعـتـى ، نـقـش اسـاسـى در رونـد تـوسـعـه و پـیـشـرفـت داشـتـه ، در ایـران بـه عـلل گـونـاگـون ، نـاشـنـاخته و دور از دسترس مردم مانده است . سابقه فعالیتهاى مربوط به ارایه خدمات پست و تلگراف و تلفن در ایران به شـیـوه جـدیـد، تـقـریـبـا بـه یـک قـرن پـیـش بـر مـى گـردد. تـا پـیـش از سـال 1297 ه ‍ ق ، پـسـت در ایران به صورت اداره فعالیت داشت . در این سـال بـه واسـطـه مـوفـقـیـتـهـایـى کـه بـه دسـت آمـده بـود، نـاصـر الدیـن شـاه دسـتـور داد تـا مـوسـسـه پـسـت آن روز بـه وزارت تـبـدیـل شـود و اداره آن را بـه امـیـن المـلک ، وزیـر وظـایـف و رئیـس دارالشـورا سـپـرد. در سال 1303 ه ‍ ق ، کتابچه کوچکى در 52 صفحه به نام ((تعرفه اداره جلیله پست خانه ایران )) با چاپ سنگى منتشر شد. در این رساله نقشه هـایـى از کـلیـه تـلگـرافـخـانـه هـا، پـسـتـخـانـه هـا و چـاپـارخـانـه هـا و خـطـوط پـسـتـى آمـده بـود. بـه مـوجـب مـحـتـویـات آن رسـاله ، کـشـور در سال 1303 داراى 7 خط اصلى و پنج خط فرعى پست بوده است . پـس از صـدارت امـیـر کـبـیـر، تـحـولات تـازه اى در پـسـت کـشـور ایـجـاد شـد، بـه نـحـوى کـه فـعـالیـت پـسـتـى کـشـورهـاى اسـتـعـمـارگـر تـعـطـیـل شد و پیکهاى پست ایران ، با نظم و نظامى که امیر کبیر در ترکیب وزارت پست ایجاد کرده بود، با سرعت و دقت بسیار، امور مراسلاتى را انجام مى دادند. در سـال 1327 ه ‍ ق اداره تلگراف به پست اضافه شد و نام وزارت پست و تلگراف به خود گرفت . در 1350 ه ‍ ق ، این وزارت طرح خرید سهام شرکت تلفن را به مجلس داد. پـس از تـصـوب مـجـلس و خـریـد سـهـام شـرکـت تـلفـن ، ایـن وزارتـخـانـه بـه وزارت پـسـت و تـلگـراف و تـلفـن تبدیل شد و از این سال به بعد توسعه همه جانبه اى یافت .

روز جهانى پست

روز 17 مـهـر 1253 بـرابـر بـا 9 اکـتـبـر 1874 مـیـلادى بـراى اولیـن بـار بـه پـیـشـنـهـاد "هـنـریـخ ون اسـتـفـان " مـدیـر کـل پـسـت کـنـفـدراسـیـون آلمـان شـرقـى ، قـرار دادى بـا عـنـوان "قـرار داد بـرن " در زمـیـنـه تـاسـیـس «اتـحـادیـه کل پست» در «برن» سوئیس ، توسط 22 کشور جهان به امضا رسید. کـشـورهـاى امـضـا کـنـنـده بـر اسـاس تـوافـق بـه عـمـل آمـده ، یـک قـلمـرو پـسـتـى را تـشـکـیـل دادنـد. ایـن قـرار داد، آزادى تـرانـزیـت بـراى مـبـادله مـتـقـابـل مـراسـلات را در سـراسـر قـلمـرو اتـحـادیـه ، تـامـیـن و تـضـمـیـن مـى کـرد. نـام ایـن اتـحـادیـه پـس از 4 سال با پیوستن کشورهاى دیگر به "اتحادیه جهانى پست " تغییر کرد.

در سـال 1969 کـنـگـره تـوکـیـو در قـطـعـنـامـه 211 خـود بـه کـشـورهـاى عـضـو تـوصـیـه کـرد، روز 9 اکـتـبـر (17مـهـر) هـر سـال را بـه عـنـوان "روز جـهانى پست" تعیین کنند. به این ترتیب از سال 1970 و در روز جهانى پست ، بسیارى از اداره هاى پست در سراسر جهان به اقدامات گسترده اطلاعاتى و تبلیغاتى و تشریح نقش پست در زندگى بشر مى پردازند.

اکـنون بیش از 170 کشور، عضویت این اتحادیه را دارند و ایران نیز در 22 مهر 1256 شمسى (13 سپتامبر 1877 میلادى ) به عنوان بیست و نهمین عضو، به این اتحادیه پیوست . دفـتـر بـیـن المـللى اتـحادیه از سال 1875، مجله ماهانه به نام "اتحادیه پستى" که به هفت زبان زنده دنیا منتشر و یکى از قدیمى ترین مجلات جهان است

منبع: موسسه مطالعات و پژوهش های سیاسی