آیا کودتا 28 مرداد بدون حضور ایرانیان ممکن بود؟

جوان و تاریخ- اخبار تاریخی

در بررسی کودتای بر ضد دولت ملی آنچه همیشه برجسته می شود، نقش عوامل و نیروهای خارجی است؛ به طور وطبیعی نقش عوامل داخلی کمتر نمایان می شود. این نکته ای نیست که تنها ما ایرانیان بر آن تاکید کنیم . حتی کسانی چون مارک گازیوروسکی نیز بر آن وافق است:

«شکی نیست که چنان که بسیاری از طرفداران مصدق تاکید دارند، بازیگران خارجی نقش مهی در سرنگونی وی ایفا کردند. بدون مداخله وسیع امریکا، روشن است که کودتا بدان صورت و در آن زمان اتفاق نمی افتاد. دولت انگلستان و شرکتهای بزرگ نفتی بین المللی نیز عمدا با ایجاد شرایطی که امریکا را به اقدام واداشت، نقش مهمی در کودتا ایفا کردند. امروزه بسیاری از ایرانیان، از جمله کسانی که از مصدق نفرت دارند، همچنان از دولتهای امریکا و انگلستان به علت دخالت در کودتا خشمگین هستند. این خشم مطمئنا توجیه پذیر است.»1

این در حالی است که با توجه به نقد ما به غرب در زمینه کودتا علیه دولت ملی، اخیرا عده ای در آمریکا به این مسئله می پردازند که نباید به نقد ایالات متحده و عوامل خارجی کودتا در این زمینه پرداخت؛ آنها با کوچک جلوه دادن نقش نیروهای خارجی این سوال را مطرح می کنند که چرا ایرانیان خود به طراحان خارجی پیوستند. آیا کودتا بدون حضور ایرانیان ممکن بود؟

1-مارک گازیوروسکی و مالکوم برن، مصدق و کودتا، ترجمه: علی مرشدی زاد، تهران، قصیدسرا، 1384، ص 296-297