بهائی که روحانیون معترض پرداختند

بعد از آنکه سیاست‌های ضداسلامی و ضدروحانیت رضاشاه آغاز شد، بسیاری از علما به مخالفت با او پرداختند. مخالفت با رضاشاه در حالی صورت گرفت که رضاشاه فضای رعب و وحشتی را ایجاد کرده بود. از این رو بسیاری از روحانیون می‌دانستند فرجام مخالفت‌هایشان چه خواهد بود. با این حال بسیاری از آنان به مبارزه پرداختند و متحمل شکنجه‌های زیادی شدند:

«عده‌ای از علما با صراحت بیشتری از حکومت انتقاد می‌کردند. آنها برای این بی‌پروائی خود بهای سنگینی پرداختند. سید ابوالحسن طالقانی پدر‌آیت الله سید محمود طالقانی به اقدامات مختلف دولت از قبیل کشف حجاب اجباری زنان، شدیداً اعتراض کرد و به این دلیل مکرراً به زندان افتاد، یا به نقاط دوردست کشور تبعید شد. مهمترین و با نفوذترین مخالف روحانی رضاشاه، مرحوم سیدحسن مدرس بود. وی سخنور توانائی بود که در صدد تحقق آرمان‌های اسلامی بود و در عین حال، به ملیت و شئون آن نیز باور داشت. برای بیان جایگاه ممتاز مدرس به عنوان مثال می‌توان به تفاوت خط مشی مدرس با سایر روحانیون به ویژه علمای تهران اشاره کرد. روحانیون تهران از کسانی بودند که به اصول قدیمی حاکم بر روابط دین و دولت اعتقاد داشته و به آن سخت وفادار بودند و ایجاد هرگونه تحول و تغییری در اوضاع سیاسی، آن چنان که مدرس به دنبالش بود، از سوی آنان با مخالفت یا عدم همراهی مواجه می‌شد. از اینرو، مدرس اطمینان داشت به جز مساعدت علمای عتبات حصول به نتیجه ناممکن می‌باشد.»

منبع: موسسه مطالعات و پژوهش‌های سیاسی، سقوط: مجموعه مقالات نخستین همایش بررسی علل فروپاشی سلطنت پهلوی، تهران، موسسه مطالعات و پژوهش‌های سیاسی، 1384، صص 33- 34