بسیاری معتقدند که قرارداد کنسرسیوم، وضعیت ایران را از لحاظ اداره نفت و درآمد آن بهتر کرد. اما آمارها حکایت از آن دارد که بعد از کنسرسیوم نیز همچنان کشورهای غربی، بیشترین استفاده را از نفت ایران بردند.

روابط اقتصادی ایران و آمریکا در دوره رضاشاه با فراز و نشیب‌های زیادی همراه بود. در برخی از دوره‌ها این روابط بر پایه همکاری کامل و در دوره‌های نیز همراه با تنش و اختلافات گسترده بود. نمونه‌ای از این اختلافات را می‌توان در سال 1315 شمسی مشاهده کرد.

تلقی شاه و رژیم از توسعه و حفظ قدرت، وابستگی هر چه بیشتر به آمریکا و تأمین نیازهای انرژی آن همچون نفت بود. این موضوع به مسابقه‌ای میان رژیم و رقبایی چون عربستان بدل شده بود که هدف اولیه آن رضایت آمریکا بود

یکی از گروه‌های مهمی که انگلیس توانست منافع نفتی خود در جنوب ایران را توسط آنان حفظ کند، عشایر بودند. عشایر، بارها و به حیله‌های مختلف، به عاملی جهت تامین خواسته‌های انگلیس تبدیل شدند. انگلیس، توانست با وعده‌های دروغین، از آنها استفاده ابزاری کند و در نهایت به هیچ یک از وعده‌های خود عمل نکرد.

منطقه خاورمیانه از دیرباز به دلایلی چون موقعیت جغراقیایی خاص آن مورد توجه استعمارگران بود. با این حال بعد از کشف نفت و مطرح شدن موضوع جایگزینی نفت به جای برخی از سوخت‌های مورد استفاده در کشورهای صنعتی، این توجه بیشتر از قبل شد و نفت خاورمیانه به یکی از موضوعات چالش‌برانگیز تبدیل شد.

چند سال بعد از کشف نفت ایران، چندین چاه نفت در برخی از کشورهای عربی از جمله عربستان کشف شد. علیرغم اینکه این چاه‌ها نیز ارزش زیادی داشتند، اما برای انگلیس نفت ایران از لحاظ ارزش مادی، بالاتر از نفت عربستان بود.

حرکت ملی شدن صنعت نفت در شرایطی شکل گرفت که ایران بزرگترین تولیدکننده نفت خام خاورمیانه بود و پس از آمریکا، ونزوئلا و شوروی سابق؛ چهارمین تولیدکننده معتبر نفت خام دنیا محسوب می شد.

افزایش قیمت جهانی نفت در دهه 50 باعث شد تا شاه برنامه‌های اقتصادی بلندپروازانه‌ای را به اجرا گذارد. برنامه‌های اقتصادی شاه بدون برنامه‌ریزی صحیح تحقق یافت و در بسیاری از موارد در مسیر رانت و کالاهای تجملی تخصیص یافت. اما خیلی زود به دلیل سیاست‌های خاص کشورهای تولیدکننده نفت، شاه با مشکل روبرو شد.

براساس اسناد موجود، در سال‌های پس از جنگ دوم جهانی کمپانی‌های معظم نفتی ایالات متحده آمریکا و مجتمع نفتی رویال داچ شل از انحصار نفت ایران توسط شرکت نفت انگلیس خشنود نبودند و به تسخیر این گنجینه با ارزش چشم طمع داشتند....

بعد از واقعه کودتا، از ترس مدتی پریشان حال بودم و نمی دانستم چه کار کنم... این بود که دو سه روز هم در منطقه ای به نام دربند بین سمنان و شهمیرزاد در باغ یکی از دوستانم مخفی شدم...

تیمور بختیار وفاداری خود را به رژیم پهلوی و شاه به اثبات رسانیده بود. درجریان کودتای ۲۸ مرداد، حمایت صریح و آشکار او از کودتا، مورد رضایت شاه قرارگرفت و به پاداش آن حکم ریاست فرمانداری نظامی که وظیفه قلع وقمع مخالفان را برعهده داشت برای او صادر شد.

امتیاز رویتر را باید یکی از ننگین­ترین های تاریخ ایران به شمار آورد. امتیازی که در نتیجه آن بخش عمده ای از دارایی های مردم ایران به انگلیسی ها واگذار می شد. این امتیاز تا آنجا عجیب و غریب بود که حتی شخصیتهای انگلیسی نظیر لرد کرزن نیز نیز ابراز شگفتی کرده اند.

نیمه پنهان: کشف تاریخ (1): فراز و فرود زندگی دکتر محمد مصدق نویسنده: منصور مهدوی ناشر: کیهان   نیمه پنهان: کشف تاریخ (2): فراز و فرود زندگی دکتر محمد مصدق نویسنده: منصور مهدوی ناشر: کیهان   آقای نخست وزیر، محمد مصدق ناشر: کانون اندیشه جوان دکتر محمد مصدق، زمانه و زندگی ناشر: کتاب سبز آشوب: مطالعه ای در زندگی و شخصیت دکتر ...