تشکیل حکومت اسلامی یکی از اصلی‌ترین دغدغه‌های مهم انقلابیون و بنیان‌گذار جمهوری اسلامی از همان آغاز مبارزات سیاسی علیه رژیم پهلوی بوده است. تبلور این اصل را می‌توان در سخنرانی‌های امام درپیش از انقلاب و در شعارهایی که مردم در مسیر مبارزه با رژیم شاهنشاهی سر می‌دادند، مشاهده نمود.

هیئت موتلفه اسلامی، روابط مستمر و پایداری با امام داشت. این هیئت تحت توصیه‌های امام توانست بسیاری از کاستی‌های خود را برطرف کند و از نظر ساختار و تشکیلات گسترش یابد. یکی از توصیه‌های امام در رابطه با هیئت موتلف، موضوع ساختار هیئت بود

همزمان با مطرح شدن فرار شاه از کشور، جنگ قدرت میان امام و بختیار در جریان بود. از یک سو بختیار تلاش داشت با چیدن کابینه‌ای قوی قدرت را از آن خود کند و از آن سو امام علیرغم دوری از وطن نهادهای انقلابی خود را می‌چید.

در پی این تلاش‌ها همچنان جلسات مدرسان حوزوی برگزار‌می‌شد تا اعتراض‌‌ها خاموش نشود. آنان در 23 بهمن 44 در منزل آیت‌الله مشکینی جمع شدند که در آن جلسه به غیر از صاحب خانه، آقایان آذری قمی، منتظری، ربانی شیرازی، جنتی و حجتی کرمانی حضور داشتند. نتیجه جلسه آنان پیگیری سه مسئله بود

افرادی که در دفت امام حضور داشتند هر کدام به کاری مشغول بودند. کارهای مربوطه طیف وسیعی از فعالیت‌ها را شامل می‌شد که همگی در راستای فعالیت‌های سیاسی و فرهنگی بود. چنانچه بسیاری از کسانی که در دفاتر مربوط به امام حضور داشتند بر کار و فعالیت شبانه روزی تاکید داشتند.

امام خمینی از لحاظ علمی، یکی از برترین علمای دوران خود محسوب می‌شدند. البته برخی از علما و یا مریدان آنها که به نوعی با ایشان رقابت داشتند، حاضر به پذیرش این واقعیت نبودند و یا تمایلی به تعامل علمی با امام نداشتند. اما علیرغم این شرایط، امام از نظر علمی، جایگاه خاصی پیدا کرده بود.

اما از بعدازظهر روز 21 بهمن‌ماه، در خیابان جام جم، از میدان ونک تا محمودیه جوانان انقلابی همراه کارکنان رادیو و تلویزیون ملی، که در اعتصاب به سر می‌بردند، زنجیره انسانی تشکیل دادند و تا اواسط روز 22 بهمن‌ماه همان‌جا ماندند. در این میان، ارتش نیز با چند تانک و نفربر به مردم انقلابی پیوست و به نشانه پیروزی تیر هوایی شلیک کرد.

دیدار همافران با امام خمینی و انتشار تصویر آن در صفحه نخست روزنامه کیهان ۱۹ بهمن ۱۳۵۷ را شاید بتوان میخ آخر بر تابوت رژیم طاغوت دانست، بختیار تلاش داشت تا این تصویر را انکار کرده و آن را مونتاژ قلمداد کند.

با ورود امام به کشور، میلیون‌ها نفر از مردم از سراسر کشور به استقبال او رفتند. سیل جمعیت به اندازه‌ای بود که برخی صحبت از احتمال درگیری‌ها با خشونت بالا می‌دادند. اما برخلاف تصورات پیش آمده سیل عظیم جمعیت نه تنها هیچ‌گونه درگیری به وجود نیاورد؛ بلکه جمعیت به صورت منظم از امام استقبال نمودند.

بختیار بعد از روی کار آمدن به هر طریقی سعی می‌کرد مانع از ورود امام به کشور شود؛ زیرا او و حکومت به خوبی آگاه بودند که ورود امام به منزله پیروزی انقلاب است. در نقطه مقابل، امام برای پایان بخشیدن به حکومت شاه، درصدد بود هر چه سریعتر به کشور بازگردد.

بعد از تصویب کاپیتولاسیون، امام به شدت با این قانون استثماری مخالف کرده و یک سخنرانی آتشین علیه آن ترتیب داد. این سخنرانی که برخلاف انتظار شاه بود، باعث ترس و وحشت رژیم شد.

سید روح‌الله موسوی خمینی (زاده‌شده به نام سید روح‌الله مصطفوی؛ ۱ مهر ۱۲۸۱ – ۱۳ خرداد ۱۳۶۸) نخستین رهبر و ولی فقیه ایران و از مراجع تقلید شیعه بود که انقلاب ۱۳۵۷ را رهبری و در پی آن، جمهوری اسلامی را از راه همه‌پرسی بنیان گذاشت و تا پایان عمر آن را رهبری کرد.

موضوع بازگشت به خویشتن از جمله مسائلی است که در بسیاری از کشورهایی که به نوعی در زیر یوغ استعمار قرار داشتند به اشکال مختلف مطرح شده است. دوره پهلوی دوم را می‌توان از دورانی دانست که تأکید بر این مقوله بسیار پررنگ شد و در قالب گفتمان‌های متفاوت مطرح شد و افراد و گروه‌های زیادی متأثر از شرایط آن دوره بر موضوع بازگشت به خویشتن تأکید کردند.

امام بعد از ورود خود به ایران در 12 بهمن 1357، موضع کلی خود در رابطه با شاه و آمریکا را به وضوح نشان داد. صحبت‌های امام در آن روز حکایت از عدم تمایل ایشان به ارتباط با آمریکا و نیز حذف کامل حکومت پهلوی داشت.

آیت‌الله شهید سید محمدباقر صدر در 19 فروردین 1359 مصادف با 22 جمادی الاول 1400 به شهادت رسید. آن عالم برجسته، از مراجع انقلابی نجف بود که از همان ابتدا، در سلک پیروان امام خمینی قرار گرفت و پس از پیروزی انقلاب اسلامی از مدافعان نظام تازه تاسیس شد. همچنین این شهید گرانقدر در صدور انقلاب به عراق و بیداری مردم این کشور نقش بسزایی داشت.

موضوع وابستگی شاه به غرب، یکی از علل نارضایتی مردم از او در کنار سایر دلایل سیاسی و اقتصادی بود. گرچه شاه برنامه‌های اصلاحی و اقتصادی زیادی را تدوین نموده بود؛ اما بسیاری از آن برنامه‌ها متأثر از وابستگی او به غرب و متناسب با منافع ملی آمریکا بود

آموزگار بعد از آنکه به سمت نخست وزیری رسید، با دادن وعده‌هایی تلاش نمود تا مخالفان را راضی نماید. یکی از وعده‌هایی که وی قبل از روی کار آمدن به مردم داده بود؛ در رابطه با زندانیان سیاسی و رسیدگی به وضعیت آنان بود؛ اما او تمام وعده‌هایش را انکار نمود.

مراسم تشییع پیکر حضرت امام خمینی (ره) به عنوان مراسم با بیشترین تعداد شرکت کننده در کتاب گینس ثبت شده است. در این کتاب از مراسم تشییع پیکر حضرت امام خمینی(ره) به عنوان بیشترین تعداد شرکت کننده نام برده شده است.

بعد از بازداشت امام خمینی در خرداد 1342، مردم در اعتراض به این موضوع تجمعی اعتراضی شکل دادند که بسیاری از آن با عنوان تجمعی بزرگ و بینظیر یاد کرده و معتقدند این تجمع نقطه عطف اصلی گروه‌های مبارز مذهبی در مخالفت با حکومت پهلوی بود.

امام بعد از سیزده سال اقامت اجباری در عراق، به یکباره به سمت فرانسه رفت. در رابطه با این تصمیم برخی معتقدند که شاه از دولت عراق چنین تقاضایی نموده بود، برخی نیز بر این باور هستند که صدام حسین از ترس اشاعه افکار و اندیشه‌های امام تصمیم به اخراج ایشان گرفت.