توصیف معماری کاخ گلستان در نگاه مستشرق آلمانی

در طرف شرقى باغ تالار تخت عمارت مجلل وزارت خارجه واقع شده كه بوسيله معجر آهنى ظريفى از باغ جدا ميشود. در پشت اين معجر كاخ معروف گلستان واقع شده و داراى چند دستگاه عمارت كوچك مختلف الشكل است كه بيرونى كاخ سلطنتى را تشكيل ميدهد. باغ گلستان مانند يك واحۀ واقعى بسيار باصفا و معطريست.در اين باغ يك سلسله جدول ديده ميشود كه با كاشی هاى فيروزه‌اى رنگ در هرجهت امتداد دارد و آب دائما در آنها جاريست.جابجا در روى اين جدول هاى قشنك و خوش‌نما پل هاى كوچك آهنى ظريفى براى عبورومرور انداخته‌اند. راستى باغ بهشت‌آسائيست كه انسان از تماشاى هرقسمت آن لذت مخصوصى ميبرد. مرغان قشنگى با پروبال هاى پرنقش‌ونگار و خوش‌نما در اين باغ گردش مينمايند مخصوصا طاووسان و قوها و كبوتران بيشتر خودنمائى ميكنند.درختان بلندبالا و آراسته‌اى مانند چنار و سرو و كاج بر خيابان ها سايه انداخته و جابجا در ميان درختان و خيابانها تپه‌هائى پر از گلهاى زيبا و كمياب با رنگهاى گوناگون فضا را معطر كرده و جلوۀ خاصى دارد. در اطراف باغ گلستان ابنيه و عمارات بسيار عالى و زيبائى واقع شده است يكى از آنها بناى شمس العماره است كه در طرف باغ واقع و مركب از دو بنا ميباشد. در وسط اين دو بنا برج ساعت قرار گرفته است. اين عمارت از طرف شرقى بخيابان ناصريه اتصال دارد. ديوارهاى آن تمام از كاشي هاى فيروزه‌اى رنك متوسط پوشيده شده است. در كاخ گلستان پرده و فرشهاى كارخانۀ گوبلن ديده ميشود كه تاجگذارى فون و فتح و ظفر ونوس را نمايش ميدهد. در سمت جنوب باغ عمارت بادگير واقع است كه در موقع تابستان ماشينها هواى عمارات مجاور را خنك ميكنند. در اطراف عمارت بادگير چند ساختمان ديگر ديده ميشود كه در آنها مرغان قشنك و خواننده را از قبيل طوطى و بلبل و سهره در قفس هاى طلائى محبوس نگاه داشته‌اند و بعضى هم انبارهائى است كه زين و يراقهاى گرانبهاى سلطنتى را در آنها جاى داده‌اند.