سنت؛ سنگر دفاعی هویت ایرانی

سفرنامه‌نویسان اروپایی تأکید داشتند که ایرانیان حتی در دوره‌های بحران و یورش بیگانگان، سنت‌های نیاکان خود را زنده نگاه می‌دارند. همین روحیه سبب می‌شد فاتحان نیز به تدریج با فرهنگ ایرانی همسو شوند و در آن حل کردند:

«هانری رنه و کرزن هم علاقمندی ایرانیان به میهن و حفظ سنتهای گذشته خود را از علل تغییر نکردن ایرانیان میدانند هانری رنه چنین اظهار میکند: ایرانیان به سنن و آداب و رسوم دیرینه خود دلبستگی تمام دارند و در تمام انقلاباتى که بر اثر تهاجمات خارجی در این سرزمین روی داده است، ایرانیان با سماجت کوشیدهاند که سنتها و عادات نیاکان خود را زنده نگهدارند. ایرانی نه تنها به آداب و رسوم فاتحان اعتنایی نکرده بلکه آنها را هم به آداب و رسوم خویش آشنا ساخته و سپس در خود تحلیل برده است. سپس ادامه میدهد که: در ایران اگر چه خط آهن نیست، اما لطف بی کرانی فراهم است. زیرا هنوز در بسیاری از نواحی مردم عادات بومی و راه و رسم زندگی آسیایی خود را نگاهداشته اند. پنجاه سال دیگر طرز شهرسازی در ایران شاید مقداری از جذبه و جلال پایتخت را نابود کند و وضع اقتصادی آمیخته با وقار و عقب افتادگی آن از بین برود، اما در حال حاضر ایران مترقی ترین کشور مشرق زمین است، اگر چه ممکن است، اشراف ایران سوار درشکه سوریسی شوند و تاجر ایرانی از ساعت ساخت فرانسه استفاده کند و دعاتی ایرانی از پارچه منچستر جامه بدوزد، ولی حالت ملت هنوز همان است که بود با رفتاری تعصب آمیز که همیشه مایه تأسف نیست به سبک و نظم دیرین وابسته است.»

منبع: مهين اويس، فرهنگ ایران در سفر نامه های اروپایی دوره قاجار، شیراز، ۱۳۷۸، ص 113